Polarisatie

Gepubliceerd op 14 januari 2024 om 08:00

Polarisatie, onoverbrugbare meningsverschillen, vervelende discussies en verdeeldheid...helaas zijn ook christenen er niet immuun voor. In een wereld waarin meningen over elkaar heen buitelen, algoritmen bepalen wat we te zien krijgen op onze sociale media, er voortdurend nare nieuwsberichten zijn en voor iedere mening een onderbouwing is te vinden op het internet, is het soms lastig om elkaar nog te vinden.

Juist voor christenen is dat heel pijnlijk. Omdat Jezus bidt om eenheid onder de christenen. Omdat Paulus voor christenen het beeld van één lichaam gebruikt. Omdat we allemaal één God aanbidden. Juist als christenen zouden we op zoek moeten gaan naar datgene wat ons verbindt in plaats van dat we elkaar bevechten op standpunten, nare discussies voeren en elkaar wegzetten als 'wappie' of 'intolerant'.

Wat is polarisatie? Hoe ontstaat het? En wat kun jij doen om polarisatie tegen te gaan en juist de eenheid te zoeken met christenen met wie je het niet eens bent?

Wat is polarisatie?

Polarisatie is een proces waarbij tegenstellingen tussen groepen in een samenleving of bijvoorbeeld een kerk steeds groter worden. Mensen komen steeds meer tegenover elkaar te staan en gaan denken in 'wij' en 'zij'. Het denken wordt zwart-wit en vaak ook veel breder getrokken dan dat ene onderwerp. Als iemand voor homoseksuele relaties is, zal hij ook wel voor vrouwen op de kansel zijn. Of als iemand voor coronavaccinaties is, zal ze ook wel klakkeloos al het andere aannemen dat de politiek ons wil doen geloven (om maar eens een aantal heikele punten te noemen die binnen kerken spelen). Dat kàn, maar dat hoeft niet zo te zijn. En zelfs als dat zo is, dan nog hoeft iemand daar geen vervelend mens om te zijn. Maar dat genuanceerde denken verdwijnt. We vinden onze eigen manier van denken beter onderbouwd en doordacht dan de mening van de ander. En zo komen we tegenover elkaar te staan. 

Polarisatie in de Bijbel

Polarisatie is iets van alle tijden. De geschiedenisverhalen die we tegenwoordig horen, vertellen vaak het verhaal van één kant. Daardoor lijkt het bijvoorbeeld alsof iedereen in het verzet zat of het verschrikkelijk vond dat de nazi's Nederland bezetten in de Tweede Wereldoorlog. De werkelijkheid was helaas anders.

Ook in de Bijbel zien we duidelijke vormen van polarisatie terug. Jezus zelf leefde in een tijd die bol stond van de polarisatie. Hij leefde in een Joodse cultuur die overheerst werd door Romeinen. Deze Romeinen werden door heel wat Joden een handje geholpen bij hun overheersing. Denk bijvoorbeeld aan de tollenaars. De Joden zelf hadden een vrij duidelijke (en niet al te vriendelijke) mening over de hen omringende volken, zoals de Samaritanen. Er was een groep Joden die 'zeloten' genoemd werden, een vrij fanatieke groep mannen die uiteindelijk de wapens opnam tegen de Romeinen. Je had de Farizeeën, Sadduceeën en Essenen die allemaal hun eigen mening hadden over hoe de Torah geïnterpreteerd moest worden en hoe het land bestuurd moest worden. Er bestond een duidelijke tegenstelling tussen de mensen in het stedelijke gebied Judea en die op het platteland van Galilea. De tijd waarin Jezus leefde was één groot kruitvat van tegengestelde meningen, waarin mensen elkaar opdeelden in hokjes en vakjes, elkaar probeerden te vangen op hun mening (kijk maar naar de strikvragen die Jezus kreeg van bijvoorbeeld de Farizeeën) en in het slechtste geval elkaar fysiek te lijf gingen.

Hoe ontstaat polarisatie?

Vaak ontstaat polarisatie tussen groepen die behoorlijk verschillen. Denk aan een verschil in cultuur, opleidingsniveau, woongebied en/of inkomen. Deze groepen mensen kunnen tegengestelde belangen en meningen hebben. En dat kan gaan botsen.

Polarisatie is ook een vorm van controle. Zolang jij precies weet hoe de wereld in elkaar steekt en je zeker weet dat de ander ernaast zit, heb je een gevoel van controle. Het voelt veilig om te weten hoe de wereld in elkaar steekt. Of om precies te weten hoe een bepaald Bijbelvers bedoeld wordt. Terwijl de werkelijkheid meestal vele malen complexer is. Dat voelt onzeker. Daardoor kan je wereldbeeld gaan wankelen. En dus houd je kostte wat het kost vast aan datgene wat jij gelooft of waar jij voor staat.

Meningen en manieren van leven botsen vooral wanneer je niet meer bereid bent naar elkaar te luisteren en je te verdiepen in het verhaal van de ander. Vaak ken je de mening van de ander niet goed of vul je de mening voor de ander in. Ook heeft het te maken met angst. Je voelt je bedreigd in je eigen manier van denken, in je voortbestaan of in je manier van leven. Soms is dat ook terecht, want sommige meningen en manieren van leven laten zich slecht met elkaar verenigen. 

Bij polarisatie zie je niet langer de mens achter de mening. Je vergroot de mening van de ander uit. Vraagt niet door naar het waarom. Ziet niet langer de nuance. En je zet je eigen mening op een voetstuk waar het onder geen beding af mag vallen.

Wat kun je doen tegen polarisatie?

Er zijn een aantal dingen die je kunt doen tegen polarisatie. Ik noem ze in willekeurige volgorde:

  • Blijf met elkaar afspreken: Om polarisatie tegen te gaan is het belangrijk dat je elkaar blijft zien en met elkaar blijft afspreken. Persoonlijk contact maakt het minder makkelijk om te vervallen in wij-zij-denken.
  • Luister naar de ander: Ook wanneer die een hele andere mening heeft dan jij. Stel open vragen. Probeer er achter te komen waarom iemand denkt wat hij denkt. Wat zit er achter iemands mening? En heeft die persoon misschien ook (op sommige vlakken) een punt? Wees bereid hierin te leren en als het nodig is van gezichtspunt te veranderen.
  • Zoek de overeenkomsten: Hoe erg jullie ook verschillen van mening, jullie hebben ook overeenkomsten. Jullie geloven wellicht in dezelfde God. Willen allebei het beste voor jullie kinderen. Stemmen misschien op dezelfde partij. Zoek die overeenkomsten en ga ook daar het gesprek over aan. Het helpt je om de mens in plaats van de mening te zien.
  • Vermijd sommige gespreksonderwerpen: Zorgen bepaalde gespreksonderwerpen voortdurend voor discussies of verwijdering? Vermijd die onderwerpen dan gewoon en praat over de dingen die jullie wél gemeen hebben.
  • Realiseer je dat zowel de wereld als mensen altijd vele malen complexer in elkaar steken dan jij denkt: Een mens is niet te reduceren tot één mening. Een mens is zoveel meer dan dat en heeft vaak ook van alles meegemaakt wat heeft geleid tot deze mening. Probeer de nuance te zien en heb oog voor de hele mens en niet alleen voor zijn mening. En de wereld is zoveel complexer dan we vaak denken. Problemen zijn zelden overzichtelijk te wijten aan één persoon of organisatie en ook zelden makkelijk op te lossen zonder dat het weer nare consequenties heeft voor anderen. Probeer problemen vanuit meerdere gezichtspunten te bekijken.
  • Voorkom de rabbit hole: de rabbit hole is het fenomeen dat je op internet vaak alleen die dingen te zien krijgt die jouw mening ondersteunen en versterken. Bedrijven hebben er belang bij dat jij zoveel mogelijk doorklikt op het internet en dus hebben ze hun websites zo gebouwd dat je vooral dingen te zien krijgt waarvan zij denken dat jij het interessant vindt. Het gevaar daarvan is dat je voortdurend bevestigd wordt in je eigen gelijk. Ga bewust ook op zoek naar dingen die tegen jouw gelijk ingaan. Volg kranten die je gewoonlijk niet zou lezen. Lees boeken die dwars tegen jouw mening in gaan. Spreek af met mensen uit andere culturen of met een andere religie. Bekijk documentaires die zaken van meerdere kanten belichten. Het verdiept je kijk op de wereld, zorgt ervoor dat je je makkelijker kunt inleven in anderen en helpt je daar waar nodig om je mening te herzien.
  • Plaats geen dingen online die je niet rechtstreeks tegen iemand zou zeggen: Soms maak ik de fout om op internet geplaatste commentaren te gaan lezen op bijvoorbeeld krantenartikelen of interviews. En ik schrik er vaak van hoe fel mensen kunnen zijn. Ook christenen. Bedenk voor je iets plaatst: zou ik dit ook rechtstreeks tegen iemand zeggen? Discussiëren is oké, maar doe het respectvol. Waarbij mijn voorkeur uitgaat naar face to face discussiëren omdat je dan ook de nonverbale communicatie van iemand kunt zien en bij kunt sturen op het moment dat je ziet dat dat nodig is. Ik hanteer voor mezelf de volgende stelregel: is iets opbouwend, informatief of grappig? Dan mag ik het plaatsen. Zo niet, dan houd ik het voor me of bespreek ik iets rechtstreeks met een persoon. En na zes uur 's avonds mag ik van mezelf sowieso niets meer plaatsen. De ervaring leert dat ik dan te moe ben om dingen nog objectief te kunnen bekijken en verwoorden.
  • Het is oké om ergens geen mening over te hebben of het niet te weten: We leven in een meningen-maatschappij. Je lijkt overal een mening over te moeten hebben. Maar het is helemaal oké om ergens geen mening over te hebben of iets niet te weten. Ik vind het juist een verademing wanneer mensen in deze maatschappij durven zeggen dat ze ergens geen mening over hebben of ergens niet genoeg verstand van hebben om er een gefundeerde mening over te vormen.
  • WWJD?: Vraag je af wat Jezus zou doen. Hoe zou Hij kijken naar de persoon tegenover jou? Realiseer je dat Jezus in Zijn tijd juist naar de mensen toeging die aan de rand van de maatschappij stonden. Dat is wat anders dan dat Hij alles goedkeurde wat zij deden. Maar Hij was er voor hen, bracht tijd met hen door, luisterde naar hen, hield van hen, genas hun emotionele wonden en wees ze daar waar nodig liefdevol terecht. Maar voer eerst al die eerste punten uit, voor je overgaat tot het liefdevol terecht wijzen.
  • Zegen wie u vervloeken: De Bijbel roept ons op om onze tegenstanders te zegenen, voor hen te bidden, hen het goede toe te wensen, de 'tweede mijl' met hen te lopen (dat wil zeggen: meer voor hen doen dan zij van je eisen). Dat kan heel erg moeilijk zijn. Maar het is wel een manier waarop we Gods liefde aan de mens tegenover ons kunnen laten zien.

 

Gebruikte bronnen:

«   »

Reactie plaatsen

Reacties

Er zijn geen reacties geplaatst.