Rouw en veerkracht

Veerkracht is een begrip dat een belangrijke rol speelt bij rouw. Maar wat is veerkracht? Waarom is het belangrijk? En kun je je veerkracht vergroten?

Uit onderzoek naar mensen die rouwen, blijkt dat 50 à 60% die een dierbare hebben verloren hier redelijk probleemloos doorheen komt. Een kleinere groep van zo'n 30 à 40% reageert fors op hun verlies, maar herstelt en weet na verloop van 1 à 2 jaar zijn leven weer op te pakken. Een kleine groep van 10% houdt chronische problemen. Zij beleven de rouw intens, hebben last van een posttraumatische stressstoornis of belanden voor langere tijd in een depressie.

Hoe komt het dat een groot deel van de mensen redelijk tot goed om kan gaan met rouw en een klein deel daar juist volledig in vastloopt? Dat heeft te maken met veerkracht. Volgens de dikke Van Dale betekent veerkracht: kracht van lichaam en geest om zich snel te herstellen. Veerkracht is dus het vermogen om goed om te gaan met verliezen, tegenslagen en veranderingen.

Veerkracht zegt niets over hoe sterk je bent

Voor ik verder ga, wil ik eerst even een vooroordeel uit de weg ruimen. Of je veerkrachtig bent of niet, zegt niets over of je sterk of zwak bent. Veerkracht wordt beïnvloedt door meerdere factoren en die zijn niet altijd even goed te beïnvloeden. Hoe veerkrachtig je bent na een verlies hangt af van:

• Hoeveel verliezen of traumatiserende gebeurtenissen je al eerder in je leven hebt meegemaakt
• Hoeveel verliezen of traumatiserende gebeurtenissen je in één keer te verwerken krijgt (denk aan het verlies van meerdere gezinsleden door een ongeluk, of het verlies van je partner die omkwam bij de brand die jullie huis volledig verwoestte)
• Hoe ernstig deze verliezen of traumatiserende gebeurtenissen zijn
• Hoe heftig en ernstig de ellende van de nasleep van de gebeurtenis is (denk aan rechtszaken die te maken hebben met een overlijden of veel media-aandacht)
• Hoe je sociaal-economische situatie was voor het verlies zich aandiende (denk aan opleidingsniveau, financiële zekerheid)
• Hoe je gezondheid was voor het verlies plaatsvond
• Je leeftijd (over het algemeen zijn ouderen wat veerkrachtiger, omdat ze al hebben geleerd om met verlies in het leven om te gaan)
• Persoonlijkheidskenmerken (de één kan nou eenmaal beter omgaan met tegenslag dan de ander, je kunt optimistisch ingesteld zijn, emotioneel flexibel zijn, et cetera)
• En tenslotte hoeveel sociale steun je hebt vanuit je omgeving

Zoals je ziet zijn veel van deze factoren niet te beïnvloeden, en dus zegt het niets over hoe sterk of zwak jij bent wanneer je niet genoeg veerkracht hebt.

Rouwende veerkrachtige mensen blijken de draad van het leven weer redelijk makkelijk op te pakken. Deze groep is wel verdrietig, maar ook in staat om te praten over het verdriet of het verdriet op een andere manier onder ogen te zien. Ook zoeken ze op gepaste momenten afleiding, gaan weer aan het werk of aan de studie, spreken af met vrienden of familie en zijn al vrij snel in staat om ook weer plezier te ervaren in de mooie dingen van het leven.

Veerkracht is dus een belangrijke eigenschap in het leven en hoewel het geen teken is van kracht of zwakte, is veerkracht deels wel te trainen.

Hoe train je veerkracht?

Dit begint al bij de opvoeding. Om leren gaan met teleurstellingen hoort bij het volwassen worden. Die teleurstelling kan bestaan uit een onvoldoende voor wiskunde, terwijl het kind er uren voor geblokt heeft. Maar ook uit het verliezen van een spelletje of zelf het gesprek aangaan met een docent wanneer het kind het ergens niet mee eens is. Hoe aanlokkelijk het ook is voor jou als ouder om je kind te willen behoeden voor alle mogelijke moeilijkheden en verdriet; juist door hier zelf een weg in te vinden leert je kind en groeit het, ook in veerkracht. En hoewel die lessen nu pijnlijk zijn, heeft je kind er in de meeste gevallen voor de rest van zijn leven wat aan. Laat je kind dus zoveel mogelijk zelf zijn problemen oplossen. Wees een veilige haven waar ze haar verhaal kwijt kan en geef haar eventueel wat suggesties, maar stuur haar vervolgens zelf terug naar het vriendinnetje dat haar gekwetst heeft. Daar leert ze echt het meest van en helpt haar sterker te staan in de moeilijkheden die ze in de toekomst tegen zal komen.

Daarnaast is voor veerkracht goede zelfzorg nodig. Als je voortdurend je eigen grenzen voorbij loopt, niet goed voor jezelf zorgt, ongezond eet en onvoldoende beweegt heb je fysiek en psychisch minder bij te zetten op het moment dat het noodlot je treft. Rouwen is heel hard werken en als je daar moe en met een lage weerstand aan begint, sta je al 1-0 achter.

Ook je zelfbeeld heeft invloed op veerkracht. Als je niet zo  positief denkt over jezelf, is het ook lastig om er in moeilijke situaties op te vertrouwen dat jij dit kunt en hier doorheen komt. Hoe zie jij jezelf? Waar liggen jouw sterke en zwakke kanten? Wat maakt jou de moeite waard? Werken aan zelfvertrouwen en zelfbeeld heeft voor het gewone leven al veel positieve effecten, maar wanneer je rouwt helemaal. Ga hier dus bewust mee aan de slag.

Oefen jezelf ook in dankbaarheid. Wanneer je in de donkerste situaties ook de kleine lichtpuntjes kunt zien, maakt dat een rouwproces draaglijker. Maar leven vanuit dankbaarheid maakt ook het gewone leven veel mooier en lichter. Je kunt dit vrij makkelijk oefenen door een dankbaarheidsdagboek bij te houden waar je iedere dag drie punten in opschrijft waar je dankbaar voor bent. Maar ook door bewust te kijken naar de mensen om je heen en hen te vertellen waarom je dankbaar bent dat zij in je leven zijn.

En dat brengt me bij mijn laatste punt (voor dit artikel, ik kan er nog veel meer bedenken, maar dan wordt het artikel te lang, haha): investeer in je sociale contacten. Spreek regelmatig met hen af. Praat niet alleen over koetjes en kalfjes, maar verdiep dat contact ook. Wees er voor die ander in zowel praktische als emotionele zin als hij het moeilijk heeft. Want een goede en ondersteunende sociale kring maakt een wereld van verschil op het moment dat jij het moeilijk krijgt.