In de psychologie ging men er lang vanuit dat rouwen bestond uit fases waar je doorheen moet als rouwende. Deze aanname is gebaseerd op het werk van Elizabeth Kübler-Ross. Haar werk richtte zich vooral op stervensbegeleiding, maar de fases die zij beschreef zijn ook bij andere vormen van rouw te herkennen.
Kübler-Ross onderscheidde de volgende vijf fases binnen rouw:
1.) Ontkenning: je kunt niet geloven wat er gebeurd is. Dat kan zowel bewust als onbewust zijn en is een natuurlijke vorm van zelfbescherming. Door (nog) niet te erkennen wat je is overkomen help je jezelf om het verlies in kleine behapbare stapjes aan te gaan, in plaats van dat je het in één klap moet verwerken.
2.) Woede: je gaat vaak door een periode van woede heen. 'Waarom overkomt mij dit?', 'Waarom liet God dit toe?', 'Als het bedrijf waar hij voor werkte de veiligheidseisen serieuzer had genomen, was dit niet gebeurd'. Soms is de woede legitiem, soms ook niet. Maar het is altijd een dekmantel voor de pijn die er onder ligt. Meestal is het in deze fase het moeilijkst om er voor de rouwende te zijn.
3.) Marchanderen: dit is een fase van onderhandelen in de hoop zo het onvermijdelijke uit de weg te gaan. 'Als ik nu hard genoeg werk, dan hoef ik het verdriet niet te voelen'. Maar ook stel-dat-vragen passen hierbij. 'Stel dat ik met mijn kind was meegegaan, had hij dan het ongeluk niet gekregen?' Het is een begrijpelijke, maar niet goed werkende poging om weer grip te krijgen op de situatie, zonder dat je de pijn van het verlies direct hoeft aan te gaan.
4.) Verdriet en depressie: in deze fase zit je midden in de pijn die het verlies veroorzaakt heeft en begin je met het aanvaarden van de nieuwe realiteit. Vaak komt in deze periode ook oud zeer naar boven van eerdere verliezen die geleden zijn.
5.) Aanvaarding: nadat je de tijd en ruimte hebt genomen om je verlies te doorleven en vaak ook nadat je het met anderen gedeeld hebt, begint de periode van aanvaarding. Je gaat opnieuw vorm geven aan je leven, maar nu zonder de lijfelijke aanwezigheid van die ander.
Hoewel deze fases voor veel rouwenden herkenbaar zijn, is er in de loop van de tijd ook de nodige feedback op gekomen. Niet iedereen gaat door iedere fase en de volgorde waarin de fases doorlopen worden verschillen nogal. Het woord 'fase' lijkt er ook op te wijzen dat rouwen iets is wat je lijdzaam ondergaat, terwijl rouwen in werkelijkheid heel hard werken is. Daarom kwam William Worden met een nieuw model rondom verlies, waarbij hij spreekt over taken. Hij onderscheidt de volgende vier taken:
1.) Het aanvaarden van de realiteit van het verlies: de realiteit van het verlies dringt langzaam door. Dit gaat vaak in stapjes, omdat het in één keer tot je laten doordringen wat er gebeurt is emotioneel vaak te zwaar is.
2.) Het doorleven van van de pijn en het verdriet: het is belangrijk dat je dwars door je pijn en verdriet heen gaat en er niet voor wegloopt, hoe moeilijk dat ook is. Wanneer je jezelf niet toestaat om de pijn echt te voelen, is het ook moeilijker om het verlies te accepteren en je leven er op aan te passen.
3.) Het aanpassen aan een nieuw leven waarin de overledene niet meer aanwezig is: je moet langzaam gewend raken aan het leven met verlies en een nieuwe manier zien te vinden waarop je het leven weer op kunt pakken.
4.) De overledene emotioneel een plaats geven en het oppakken van de draad van het leven: de overledene blijft een plaats houden in je leven, maar nu als een herinnering. De relatie met de overledene blijft bestaan, maar heeft wel een cruciale verandering ondergaan. Daarna kan zowel je fysieke als emotionele energie weer gericht worden op het leven.
Het mooie aan deze rouwtaken vind ik dat het de rouwende een actieve rol geeft. Je ondergaat je rouw niet, maar je werkt er aan. Daarnaast vind ik het een prachtig gegeven dat de band met de overledene niet doorgesneden wordt. Hij of zij blijft een mooi plekje houden in je leven en de relatie blijft op een bepaalde manier bestaan. Je broer blijft je broer en je moeder blijft je moeder. Alleen zijn ze niet meer lijfelijk aanwezig. Ze mogen nu een rol spelen in je dierbare herinneringen.
Reactie plaatsen
Reacties