Wat zeg je tegen iemand die rouwt?

Wanneer je iemand in je omgeving hebt die rouwt, wil je vaak niets liever dan een stuk troost bieden. Maar wat zeg je tegen iemand die heel verdrietig is? Hoe voorkom je dat je iemand kwetst? Hoe kun je echt woorden van troost bieden? Wat zijn de do's en dont's?

Laat je hart spreken

Voor sommige situaties zijn gewoon geen woorden te bedenken. Wat je ook zult zeggen, het dekt nooit volledig de lading. Dat mag je ook gewoon zeggen: 'Ik weet niet wat ik moet zeggen. Ik vind dit zo verdrietig voor jullie.' Vaak is dat al genoeg. Rouwenden hebben vaak vooral behoefte aan nabijheid en erkenning voor hun verdriet. Een knuffel. De opmerking dat je dit ook niet begrijpt. Op de stoep staan met een bos bloemen.

Laat je hart spreken. Dan blijf je het dichtst bij jezelf en loop je de minste kans op brokken.

Don'ts

Maar er zijn ook een aantal dingen te benoemen die je zeker niet moet doen bij iemand die rouwt.

Begin niet over je eigen verlies. Ja, jouw verdriet en verlies verdient ook erkenning, maar dit is niet het juiste moment. Wanneer jij begint over je eigen verlies verleg je de focus van het gesprek naar jezelf en voelt de ander zich niet gehoord of gezien.

Begin ook niet over het verlies van een ander. 'De moeder van een vriendin van mij had hetzelfde en toen...' Daarmee verleg je opnieuw de focus van het gesprek naar iemand anders in plaats van naar degene tegenover je. 

Kom niet met adviezen. Afgezien van het feit dat deze soms heel pijnlijk kunnen zijn ('Ga lekker op vakantie! Mijn collegaatje raakte ook maar niet zwanger en toen ging ze op vakantie en kwam zwanger terug') geven ze ook het signaal af dat het verdriet er niet mag zijn. Dat iemand alleen maar dit-en-dit hoeft te doen en dat het dan wel goed komt. Kom alleen met adviezen als de ander daarom vraagt. En realiseer je dat datgene wat voor jou werkt niet per se voor een ander hoeft te werken.

Maak er geen wedstrijd van. Verlies is niet met verlies te vergelijken. Ja, misschien ken je verhalen die in jouw ogen veel erger zijn, maar daar is de ander niet mee geholpen in zijn verlies. Bovendien voelen pijn en verlies voor iedereen anders en kan een klein verlies in jouw ogen een enorm verlies voor de ander betekenen.

Zeggen dat je precies begrijpt hoe de ander zich voelt of wat hij bedoelt. Dat doe je namelijk niet, omdat de ander anders in elkaar zit dan jij en bovendien een andere geschiedenis heeft. Ook al heb je allebei een broer in dezelfde leeftijd verloren aan kanker, dan nog zullen jullie dat verschillend ervaren.

Do's

Mocht je echt op zoek zijn naar zinnen die meestal wel goed vallen, dan zijn dit vooral zinnen waarin je het verdriet van de ander en je eigen onmacht hierin erkent. Denk aan zinnen als 'Wat moet dit moeilijk voor je zijn,' 'Ik weet niet goed wat ik zeggen moet' of 'Ik ben er stil van'.

En deel in geval van een overlijden vooral ook verhalen over de persoon die overleden is. Waar denk je het eerste aan als je aan de overleden persoon denkt? (Uiteraard wel iets positiefs) Is er een voorval waar jullie samen heel hard om gelachen hebben? Welke karaktereigenschappen waardeerde je in de overledene? Het mooiste is om dat op te schrijven, zodat de achterblijvers het later nog eens terug kunnen lezen.

En zeg minder, maar vraag meer: hoe ervaart de ander het verlies? Heeft hij nog afscheid kunnen nemen? Wat kun je voor de ander betekenen?

Niet voorkomen

Helaas kun je niet altijd voorkomen dat je in tijden van rouw net het verkeerde zegt waardoor iemand zich gekwetst voelt. Dat heeft met verschillende factoren te maken. De situatie is spannend en daardoor heb je de neiging om er sneller dingen uit te flappen die wat minder handig zijn. Bovendien kan een opmerking die op de één heel troostend overkomt bij een ander net verkeerd vallen, omdat iedere rouwende uniek is. Ook vermoeidheid vertekent soms goedbedoelde woorden. En daarnaast speelt er zo'n grote cocktail aan emoties dat het voor beide partijen veel moeilijker is om elkaar goed te begrijpen én goed op elkaar te reageren.

Laat je angst om het verkeerde te zeggen er niet voor zorgen dat je maar helemaal geen contact zoekt. We stuntelen allemaal in dit soort gevallen. Ik ook. Ik mag dan verlies- en rouwtherapeut zijn, maar ook ik weet bij verdrietige situaties vaak niet wat ik zeggen moet, vind het spannend en flap er soms onhandige dingen uit. Dat geeft niet. Het is veel moeilijker voor mensen die rouwen wanneer je helemaal niets meer van je laat horen of het onderwerp wat de rouw veroorzaakt vakkundig vermijd in gesprekken.

Mocht een rouwende richting jou aangeven dat een bepaalde opmerking verkeerd gevallen is, biedt dan je excuses aan. Het was tenslotte niet jouw intentie om de ander te kwetsen, ook al deed je dat onbewust. Ga daarna een open gesprek aan. Wat raakte de ander zo? Hoe had je het anders kunnen doen? En wat kun je nu voor de ander betekenen? Op die manier ontstaat een mooi gesprek waardoor het leed erkend wordt en de relatie zich verdiept.