Wanneer je een volwassen kind verliest

Eén van de ergste dingen die een mens kan overkomen is het verlies van een kind. Wanneer een kind sterft terwijl het nog in de kinderleeftijd is gaat meestal alle aandacht en troost uit naar de ouders. Maar wanneer een volwassen kind sterft is dat vaak anders terwijl het verdriet van de ouders er niet minder om is. 

Waarom is het verlies van een volwassen kind zo anders dan het verlies van een kind in de kinderleeftijd? Waar kun je als rouwende ouder tegenaan lopen na het verlies van een volwassen kind? En hoe zorg je ervoor dat je op de been blijft?

Gedeeld verdriet

Wie rouwt om het verlies van een volwassen kind moet dit verlies vaak delen met andere volwassenen en kinderen die ook dicht bij het overleden kind stonden en vaak meer op de voorgrond staan. Dit is vooral het geval wanneer je overleden kind een partner en eventueel kinderen had. Meestal gaat de aandacht van de omgeving vooral uit naar hun verlies en minder naar het jouwe. Daarnaast moet vaak ook rekening gehouden worden met volwassen broers en zussen of vrienden die een hele hechte band hadden met jouw kind.

Kleiner aandeel in het afscheid

Omdat het verlies door veel meer volwassenen wordt gedeeld, heb je als ouder vaak ook een kleiner (en soms zelfs helemaal geen) deel in het vormgeven van het afscheid. Meestal beslist de partner over begraven of cremeren en over de uitvaartdienst. Dat kan extra pijnlijk zijn wanneer je als christen graag een uitvaartdienst had gehad in de kerk, maar de partner besluit om de kerk er helemaal buiten te laten. Daarnaast zullen ook nabije vrienden en eventuele broers of zussen een aandeel willen leveren aan het afscheid, wat nog maar heel weinig ruimte overlaat voor jouw eigen wensen rondom een uitvaart. Terwijl juist het mede vorm kunnen geven aan een afscheid heel helpend kan zijn in het rouwproces.

Er verandert weinig tot niets in je dagelijks leven

Meestal woont een volwassen kind al jaren op zichzelf en leeft zijn of haar eigen leven, terwijl jij het jouwe leeft. Daardoor verandert er vaak weinig tot niets in je dagelijks leven, terwijl ondertussen je hele wereld op zijn kop staat. Dat kan heel verwarrend zijn. Het leven lijkt normaal, maar ondertussen ben je diep in de rouw. Die twee dingen zijn lastig met elkaar te verenigen in je hoofd.

De omgeving ziet niets terug van jouw grote gemis

En doordat er eigenlijk niets verandert aan jouw dagelijks leven, is het voor je omgeving ook makkelijker om jouw grote verlies te vergeten. In de kerk is tenslotte geen stoel leeg als jij komt, je buren zien niet dat er een kind minder thuis komt en als je vrienden op visite komen is er niets veranderd in jouw huis. Omdat zij er niet mee geconfronteerd worden, zullen ze ook minder snel vragen hoe het met je gaat of aannemen dat je leven weer gewoon verder gaat na jouw verlies.

Je wilt er zijn voor de partner en kinderen van jouw overleden kind

Meestal gaat de meeste aandacht uit naar een achtergebleven partner en de kinderen van je kind. En dat snap je! Zij moeten ineens verder zonder partner en zonder ouder en dat is ongelooflijk zwaar voor ze. Je wilt er heel graag voor ze zijn en probeert bij te springen waar dat mogelijk is, maar daarbij loop je wel het risico dat je je eigen verdriet uit het oog verliest omwille van hen.

Het is lastiger om een nieuw doel te vinden in je leven

Wie een volwassen kind verliest is vaak al wat ouder. Om goed te kunnen rouwen is het belangrijk om op en neer te bewegen tussen het ervaren van het verlies en het bouwen aan een nieuwe toekomst zonder de fysieke aanwezigheid van degene van wie je zo houdt. Maar het is lastig om te bouwen aan een nieuwe toekomst en een nieuw doel te vinden in je leven als je al een dagje ouder bent. Bovendien heb je vaak minder energie, wat het zowel fysiek als mentaal moeilijker maakt om een tandje bij te zetten en nieuwe moed te vinden. Daardoor kan het lijken alsof je leven zinloos is geworden.

Verlies van vriendschappen

In tijden van nood leert men zijn vrienden kennen. En helaas kom je er dan ook vaak achter dat sommige vrienden zeer tegen jouw verwachting in niets van zich laten horen nu jij het zo moeilijk hebt. Dit kan allerlei oorzaken hebben. Misschien zijn ze bang om iets verkeerds tegen je te zeggen en laten ze daarom liever maar helemaal niets van zich horen. Of misschien worden ze door jouw verlies opnieuw geconfronteerd met verliezen uit hun eigen leven. Maar je kunt hierdoor erg teleurgesteld raken in je vrienden, het vertrouwen in hen verliezen en soms zelfs de volledige vriendschap verliezen. Ook kan het ervoor zorgen dat je je eenzaam voelt.

Verlies van een schoonzoon of schoondochter en soms zelfs de kleinkinderen

De partner van jouw overleden kind zal vaak automatisch meer naar de eigen familie trekken dan naar jou en jouw gezin. Dit is heel begrijpelijk, omdat een kind altijd loyaal is naar de eigen ouders, een langere geschiedenis heeft met de eigen familie en daardoor troost en ondersteuning ook sneller binnen de eigen familie zal zoeken. Verhoudingen verschuiven plotseling, waardoor je veel minder contact met elkaar hebt of dat contact zelfs helemaal verwatert. Zeker wanneer je een goede band had met je schoonkind en het voelde als een eigen kind is dit buitengewoon pijnlijk. Als je kleinkinderen hebt van je overleden kind, loop je het risico dat je je kleinkinderen minder zult zien.

Ook kan het zeer pijnlijk zijn wanneer na verloop van tijd de partner van jouw overleden kind een nieuwe relatie krijgt. Je gunt het hem of haar om verder te gaan met het leven en je gunt hem of haar opnieuw het geluk. Maar het voelt ook alsof je kind vergeten wordt en niet langer de plek krijgt die het toekomt, terwijl de lege plek in jouw leven nooit meer opgevuld kan worden.

Wat kun je doen?

Al deze dingen zorgen ervoor dat het rouwen om een volwassen kind heel complex is. Om enigszins met dit grote en complexe verdriet om te kunnen gaan, zijn er een aantal dingen die je kunt doen.

1. Zorg voor een plek waar jij je verhaal kwijt kunt: Zorg dat jij je verdriet kwijt kunt bij mensen om je heen. Het is goed om je verdriet te delen met mensen die ook dichtbij jou overleden kind stonden, zodat ze weten hoe belangrijk je kind voor je was en hoeveel verdriet je erom hebt. Maar vaak worden mensen in de directe omgeving van de overledene teveel in beslag genomen door hun eigen verdriet. Zoek daarom ook iemand die iets verder afstaat van jouw kind en die je wellicht ook redelijk neutraal kan adviseren over wat je moet doen wanneer dingen ingewikkeld worden. Denk hierbij aan mensen die je vertrouwt, zoals vrienden, mensen uit je kerk of van de sportvereniging of een pastoraal werker. Hoe moeilijk ook: vaak zul jij degene zijn die het initiatief moet nemen tot een gesprek. Geef gewoon aan dat je het nodig hebt om zo af en toe van je af te praten en vraag of iemand er voor je wil zijn. Mensen vinden het lastig om te weten wat je precies nodig hebt, dus het zal zowel voor jezelf als anderen heel helpend zijn om dit zelf aan te geven.
2. Let op je grenzen: Het is heel begrijpelijk dat je er wilt zijn voor een gezin wat achterblijft na het verlies van hun partner of ouder. Ook als schoon- of grootouder. Je ziet het verdriet en wilt graag zoveel mogelijk helpen. Maar jij hebt je kind verloren en hebt ook energie nodig voor je eigen rouwproces. Geef jezelf dus niet helemaal leeg. Jouw schoonkind en kleinkinderen hebben meer aan een schoon- en grootouder die ook goed voor zichzelf zorgt dan aan iemand die alles van zichzelf geeft en er daardoor zelf aan onderdoor gaat.
3. Respecteer de grenzen die worden aangegeven door andere rouwenden: Iedere rouwende heeft de ruimte nodig om op zijn of haar eigen manier te rouwen. Gun de ander die ruimte. Houd je aan grenzen die de ander aangeeft. Bij een schoonkind kan dit heel lastig zijn, omdat je het liefst zoveel mogelijk voor ze klaar staat en je je afgewezen voelt als zij aangeven dat ze nu even tijd voor zichzelf nodig hebben. Ook rondom rouwrituelen als een uitvaartdienst of het uitzoeken van een grafsteen kan het heel ingewikkeld zijn wanneer je hele verschillende dingen wilt. Maar uiteindelijk is de relatie er het meest bij gebaat als je elkaar de ruimte geeft, elkaars grenzen respecteert en jezelf of je mening niet opdringt, hoe goedbedoeld ook.
4. Richt een plek in om te rouwen: Wanneer er ogenschijnlijk niets verandert in je huis of in je leven door het overlijden van een volwassen kind, kan dit heel verwarrend zijn. Het kan dan helpen om een plek in huis of in de tuin in te richten waar je jouw verlies zichtbaar maakt. Door bijvoorbeeld een gedenkhoekje te maken in de woonkamer met foto's en een kaarsje. Of door een boom te planten in je tuin ter nagedachtenis aan je kind.
5. Ga op zoek naar een nieuwe invulling: Het is belangrijk om je leven op een nieuwe manier betekenis te geven nu je overleden kind er niet meer is. Natuurlijk is het mooi om oppas-oma of - opa te worden voor de kleinkinderen nu hun ouder er niet meer is, maar dat is niet altijd mogelijk. Bovendien heb je vaak wat minder energie als je inmiddels een dagje ouder bent. Maar er zijn altijd wel dingen te bedenken die je leven toch weer een klein glansje kunnen geven, ook als je het met minder energie moet doen. Misschien kun je collecteren voor KWF kankerbestrijding. Of kun je pastorale bezoekjes brengen aan ouderen in je gemeente. Of kun je kaartjes gaan schrijven aan mensen die eenzaam zijn of gevangen zitten.
6. Blijf in gesprek met de partner, kinderen en vrienden van je overleden kind: Verhalen delen kan heel dierbaar zijn als je samen rouwt. Ga het gesprek aan met de achtergebleven partner, kinderen en/of vrienden van jouw overleden kind. Wat zijn hun mooiste herinneringen? Waarin missen zij jouw kind? Welke avonturen hebben zij beleefd? Zo houdt je de herinnering aan je kind levend. Blijf, wanneer een achtergebleven partner daarvoor open staat, ook het gesprek aangaan over de lastigere dingen, zoals een eventuele nieuwe relatie. Gun een achtergebleven partner daarin ook de ruimte, hoe moeilijk dat voor jou ook zal zijn. Het zal de kans vergroten dat jullie relatie behouden blijft, ook wanneer er een nieuwe partner in het leven komt.
7. Zoek hulp: Loop je vast en weet je even niet hoe je nu verder moet? Word je erg somber? Merk je dat je vervalt in verkeerd gedrag om met de situatie om te kunnen gaan, zoals het drinken van alcohol? Zoek dan hulp! Ga het gesprek aan met je huisarts, pastoraal werker, predikant of een andere professional. Hij of zij kan naar je luisteren, adviezen geven en indien nodig ook doorverwijzen naar een hulpverlener die je verder kan helpen.

Gebruikte bron:

* Boek: Helpen bij verlies en verdriet - Manu Keirse