Hoogbegaafd

Gepubliceerd op 8 september 2024 om 08:00

Hoogbegaafdheid wordt vaak in verband gebracht met hoogsensitiviteit. Wat is hoogbegaafdheid? Is er een relatie tot hoogsensitiviteit? En hoe kom je als hoogbegaafd persoon tot bloei?

Wat is hoogbegaafdheid?

Hoogbegaafdheid is (net als hoogsensitiviteit) geen diagnose, maar een persoonlijkheidskenmerk. Bij het woord 'hoogbegaafd' ben je geneigd om vooral te denken aan een hoog IQ (130 of hoger), maar hoogbegaafdheid is meer dan dat.

Een veelgebruikte definitie van hoogbegaafdheid is die van het Delphi-model, die stelt:

"Een hoogbegaafde is een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Autonoom, nieuwsgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Hij of zij schept plezier in creëren."

Ditzelfde model zegt dat bij hoogbegaafden de volgende kenmerken sterk aanwezig zijn:

  • Je hebt een grote behoefte aan autonomie.
  • Je hebt grote intellectuele vermogens, denkt snel en maakt grote denkstappen.
  • Je hebt een rijk gevoelsleven.
  • Je bent gedreven en nieuwsgierig en hebt een brede interesse.
  • Je hebt een sterke drang om met jouw ideeën iets nieuws tot stand te brengen.
  • Je neemt zeer gedetailleerd waar en bent (over)gevoelig voor prikkels van buitenaf.
  • Je bent een creatieve denker en denkt op een andere manier dan andere mensen.
  • Je bent een snelle denker en legt snel verbanden. Omdat je zo snel denkt, ben je ook sneller verveeld. Soms is je snelheid van denken van buiten zichtbaar omdat je snel praat of veel met je handen beweegt, maar bij anderen speelt de snelheid zich alleen in het hoofd af.
  • Je beleeft alles veel intenser en uit je soms ook veel intenser dan andere mensen.
  • Je houdt van ingewikkelde vraagstukken die je op meerdere manieren kunt benaderen.

Daarnaast worden in een ander model (het zogenaamde zijns-luik) ook een groot rechtvaardigheidsgevoel, perfectionisme, een kritische instelling en (jawel!) hoogsensitiviteit als kenmerken van hoogbegaafdheid genoemd.

De manier waarop hoogbegaafdheid tot uitdrukking komt, verschilt van persoon tot persoon. Daarbij zegt het onderwijsniveau over het algemeen niet zo heel veel over of iemand hoogbegaafd is of niet. Een hoogbegaafde tiener kan op het gymnasium zitten maar ook op het VMBO of zelfs buiten het schoolsysteem vallen, omdat het door perfectionisme of bijvoorbeeld te weinig uitdaging moeilijk kan zijn om te presteren.

Hoogbegaafdheid en hoogsensitiviteit

Vooropgesteld: het onderzoek naar hoogbegaafdheid en hoogsensitiviteit staat in de kinderschoenen. Er is nog veel onderzoek nodig om meer duidelijkheid te krijgen over de onderwerpen zelf én over eventuele verbanden.

Uit de onderzoeken die tot op heden gedaan zijn blijkt dat ongeveer 2,5% van de mensen hoogbegaafd is en 20% van de mensen hoogsensitief. Van de hoogsensitieven is ongeveer 10% hoogbegaafd. En volgens onderzoeken van professor Elke van Hoof is ongeveer 87% van de hoogbegaafden hoogsensitief.

Wie de kenmerken van hoogsensitiviteit een beetje kent, ziet dat er veel overlap is tussen hoogbegaafdheid en hoogsensitiviteit. Mensen die hoogsensitief zijn hebben ook een rijk gevoelsleven, nemen zeer gedetailleerd waar, zijn (over)gevoelig voor prikkels, creatieve denkers en beleven alles intens. Het verschil met mensen die wel hoogsensitief maar niet hoogbegaafd zijn zit hem vooral in de snelheid van het denken. Het is goed om te weten dat de kenmerken van hoogbegaafdheid niet alleen overlap hebben met hoogsensitiviteit, maar ook met autisme. 

Het is niet altijd fijn of nodig om een label te plakken op hoe jij in elkaar zit. Jij bent tenslotte je eigen unieke jij. Een label verandert daar niets aan en kan je soms richtingen induwen die niet goed voor je zijn. Daar staat tegenover dat het ook helpend kan zijn om te ontdekken dat het label 'hoogsensitiviteit', 'hoogbegaafdheid' of 'autisme' bij je past, omdat dat kan verklaren waarom jij je 'anders' voelt en je meer handvatten kan geven om goed met jezelf om te gaan. Wanneer je aan het onderzoeken bent hoe je in elkaar steekt, kijk dan vooral naar wat op jou slaat en wat bij jou past. Het gaat niet om een label, het gaat om handvatten voor jouw leven waar jij wat aan hebt. Een label is daarbij helemaal niet nodig.

Wil je toch graag zeker weten of je hoogbegaafd bent? Laat dit dan onderzoeken door iemand die er verstand van heeft. Hij of zij kan jou verder helpen in het leren omgaan met hoogbegaafdheid of je de weg wijzen naar een andere instantie als blijkt dat er sprake is van andere persoonlijkheidskenmerken. Het doen van een IQ test alleen is niet genoeg, omdat je door hoogbegaafdheid vragen vaak anders gaat interpreteren of van meerdere kanten gaat bekijken, waardoor de uitslag van een test lager uit kan vallen.

De andere kant van hoogbegaafdheid

Hoogbegaafd zijn is niet altijd alleen maar leuk. Wie hoogbegaafd is heeft prachtige kwaliteiten, maar kan zichzelf behoorlijk in de weg zitten. Zo zijn mensen die hoogbegaafd zijn vaak perfectionistisch. Daardoor kunnen ze veel bereiken, maar ook onrealistische eisen stellen aan zichzelf en anderen. Hoogbegaafden kunnen zich sneller vervelen, zich regelmatig onbegrepen en/of eenzaam voelen, het idee hebben dat ze fundamenteel anders in de wereld staan dan andere mensen, een laag zelfbeeld hebben en soms moeite hebben om hun leven te organiseren. Ook zijn ze gevoelig voor een burn-out (omdat ze zulke hoge eisen stellen aan zichzelf) of een bore-out (omdat ze te weinig uitdaging krijgen). Door anderen worden ze vaak 'te' genoemd; te druk, te aanwezig, te kritisch, et cetera.

Het is een hele kunst om de balans te vinden tussen enerzijds je vermogens optimaal benutten en anderzijds je grenzen realistisch en op een voldoening gevende manier te bewaken. Omdat je zoveel talenten hebt, wil je graag heel erg veel en ben je daar qua intelligentie ook zeker toe in staat. Maar omdat je zo snel overprikkeld bent, zul je ook moeten leren op een goede manier op de rem te trappen. Dit kan een ingewikkelde uitdaging zijn, maar wie de balans goed weet te vinden is in staat om veel te bereiken.

Hoe kom je als hoogbegaafde tot bloei?

Uit bovenstaande blijkt dat het soms best lastig is om goed om te gaan met hoogbegaafdheid. Hoe kun je ervoor zorgen dat je als hoogbegaafde je kwaliteiten op een goede manier in kunt zetten? De volgende tips kunnen helpen:

  • Verdiep je in hoogbegaafdheid: zodat je begrijpt wat het betekent.
  • Zelfkennis: In het verlengde daarvan ligt zelfkennis. Ga op onderzoek uit naar hoe jij bedraad bent en wat bij jou past, zodat je op zoek kunt gaan naar een omgeving die bij jou past waarin je kunt doen waar je goed in bent. 
  • Besteed dingen uit: Heb je eenmaal ontdekt waar je goed in bent en waar niet in? Kijk dan of het mogelijk is om dingen waar je niet goed in bent uit te besteden aan bijvoorbeeld een collega of je partner.
  • Omring je met andere slimme of zelfs hoogbegaafde mensen: dat is niet alleen een feest der herkenning ('Aha! Ik ben dus niet raar!'), maar helpt je ook je talenten verder te ontwikkelen, te ontdekken waar jouw specifieke kwaliteiten liggen en daagt je uit op een manier die bij jou past. 
  • Blijf jezelf uitdagen: Om lekker in je vel te blijven zitten heb jij het nodig om telkens nieuwe uitdagingen aan te gaan. Blijf die dus zoeken, of dat nu in je werk is of in je hobby's.
  • Goede zelfzorg: Zorg voor voldoende beweging, gezond eten, een goede balans en voldoende alleen-tijd om weer op te laden.
  • Leg aan je omgeving uit wat jij nodig hebt: aangezien je goed bent in analyseren, ben je waarschijnlijk ook goed in staat om uit te vogelen wat jij nodig hebt om goed uit de verf te komen. Deel dit met de mensen om je heen, zoals je baas, collega's, vrienden en je partner. Dit zorgt ervoor dat mensen je beter begrijpen, jij beter tot je recht komt en het voorkomt conflicten en ruzie. 
  • Leer omgaan met perfectionisme: Jij stelt hoge eisen aan jezelf. Dat kan leiden tot veel stress of zelfs een burn-out. Het is oké om fouten te maken. Leer om realistische verwachtingen te hebben van jezelf én van anderen.
  • Leer jezelf sociale vaardigheden: hoogbegaafden kunnen sociaal soms wat onhandig zijn. Maar sociale vaardigheden kun je leren. Investeer daarin.
  • Zoek hulp: Loop je vast in dingen? Zoek dan hulp. Veel hoogbegaafden zijn daar huiverig voor uit angst verkeerd begrepen te worden of omdat ze zelf al heel goed zijn in het analyseren van dingen. Maar het kan echt helpen wanneer je een tweede paar hersens even mee laat denken in jouw situatie.

 

Gebruikte bronnen:

«   »

Reactie plaatsen

Reacties

Er zijn geen reacties geplaatst.