Omgaan met gevoelens van afwijzing

We hebben allemaal weleens meegemaakt dat we ons afgewezen voelden. Soms door heftige gebeurtenissen, zoals een ouder die in onze kindertijd niet beschikbaar voor ons was of een scheiding. Soms ook door onbeduidende dingen die niet per se hoeven te betekenen dat mensen ons afwijzen, zoals een onbeantwoord berichtje, een opmerking die vervelend op je overkomt of door collega's bij wie het gesprek stokt als jij aan komt lopen. Ons brein heeft vaak de onhebbelijke neiging om daar creatief over te gaan speculeren en allerlei dingen op een negatieve manier voor ons in te vullen.

Hoogsensitieve personen lijken soms nog een tikkeltje gevoeliger te zijn voor afwijzing. Hoe komt dat? En hoe ga je goed om met die gevoelens van afwijzing? 

Diepgaande verwerking

Hoogsensitiviteit wordt gekenmerkt door het waarnemen van veel prikkels en een diepgaande verwerking daarvan. Dat is een prachtig talent in een positieve omgeving. Jij hebt oog voor detail, kunt extra genieten van muziek, hebt haarscherp in de gaten of iemand lekker in zijn vel zit. Maar helaas is het een minder prettige eigenschap wanneer je negatieve dingen meemaakt. Want ook die ervaar je extra intens. En omdat die negatieve ervaringen extra hard binnenkomen, bestaat het risico dat je meer afwijzing ervaart dan mensen die niet hoogsensitief zijn.

Kindertijd

Die diepgaande verwerking geldt ook voor dingen die je in je kindertijd hebt meegemaakt. Ervaringen uit je jeugd en patronen die daardoor ontstaan zijn, zijn bij jou vaak dieper ingesleten. Wanneer jij als kind een ouder had die om wat voor reden dan ook niet goed voor jou kon zorgen of als je bijvoorbeeld gepest werd, bestaat de kans dat je afwijzingsgevoeliger bent geworden. Door je ervaringen heb je dan geleerd dat jij 'niet oké' bent, staat je zelfwaardering op een laag pitje en heb je nu de neiging om veel dingen door de bril van 'ik ben niet oké' te bekijken. 

Daardoor interpreteer je gedrag van anderen niet alleen makkelijker als afwijzing, maar bestaat het risico dat je er ook alvast op gaat anticiperen. Omdat je bang bent dat anderen je af zullen wijzen, ga je daar maar vast vanuit zodat het niet zo'n pijn doet als je inderdaad afgewezen wordt. Helaas ga je je daardoor ook anders gedragen. Dan reageer je niet alleen vanuit de 'ik ben niet oké'-stand, maar ga je er ook vanuit dat de ander niet oké is. Dat voelt de ander vaak wel aan en je loopt het risico dat die daardoor automatisch negatiever op jou reageert...en jij je dus weer afgewezen voelt en zo in een neerwaartse spiraal belandt.

Overprikkeling

Ook ben jij als HSP sneller overprikkeld en vermoeid. Wie overprikkeld is reageert vanuit een gevoel van onveiligheid en stress. Daardoor ben je minder goed in staat om situaties goed in te schatten en wordt het risico dat je signalen verkeerd interpreteert groter. En ook vermoeidheid draagt niet bepaald bij aan het op de juiste waarden schatten van signalen.

Accepteren

Inzien en accepteren dat je gevoelig bent voor de angst afgewezen te worden is de allereerste stap. Als je van jezelf weet dat je dat bent, kun je alert zijn op situaties en er bewust mee aan de slag. Ook is het goed om te weten dat iedereen regelmatig te maken heeft met gevoelens van afwijzing. We zitten dus allemaal in hetzelfde schuitje. Alleen is de één er helaas nou eenmaal wat gevoeliger voor dan de ander.

Zelfzorg

De tweede stap is zelfzorg. Wie moe en overprikkeld is, is meestal geen ster in het inschatten van sociale situaties. Ook hoogsensitieve personen niet. Dus zorg voor voldoende slaap, las regelmatig pauzes in om te ontprikkelen, sport en zorg voor voldoende ontspanning. En voel je je onverhoopt toch afgewezen? Ga dan bij jezelf na of je misschien moe of overprikkeld bent. Als dat het geval is, laat een situatie dan eerst even rusten en kijk er op een later moment met een fris en helder hoofd weer op terug.

Ik ben oké, jij bent oké

Probeer situaties te benaderen vanuit de 'ik ben oké en jij bent oké'-positie. Dat maakt het makkelijker om bijvoorbeeld door te vragen bij een situatie die je niet snapt en je normaal gesproken als kwetsend zou ervaren. Bijvoorbeeld iemand die op zijn telefoon aan het scrollen is terwijl jij een gesprek met hem aan het voeren bent. Vanuit je 'ik ben oké, jij bent oké'-houding zou je dan zonder verwijten (want de ander is ook oké) kunnen vragen: 'Ik zie dat je nog even druk bent met je telefoon. Kun je mij aangeven wanneer we het hier over kunnen hebben op een moment dat jij daar ook de tijd en ruimte voor hebt?' Dikke kans dat iemand onmiddellijk zijn telefoon weglegt en aangeeft dat er een zorgelijke situatie thuis is waardoor hij voortdurend op WhatsApp zit en deze situatie dus niets met jou te maken heeft.

Zorg dat je alle informatie hebt

Daarop voortbordurend: vaak baseren we onze interpretatie van gedrag op slechts een klein deel van de werkelijkheid. En vaak is die interpretatie ook nog eens onjuist. We zien iemand moeilijk kijken en voelen dat als afwijzing. Terwijl de ander tijdens het gesprek even herinnerd werd aan een lastige situatie en daardoor moeilijk keek. Dat heeft dus niets met jou te maken. Het is daarom belangrijk om na te gaan of je gevoel wel klopt. Je interpreteert een kritische vraag als afwijzing, terwijl de ander gewoon even de draad van het verhaal kwijt was en om verduidelijking vraagt. Datgene wat wij voelen als afwijzing, is zelden ook zo bedoeld. Heb je veel last van gevoelens van afwijzing na een bepaald incident? Kom er dan op een neutrale manier op terug bij de persoon in kwestie: 'Ik ben even benieuwd waarom je die vraag stelde tijdens de vergadering. Kun je mij dat uitleggen?' Waarschijnlijk volgt er een logische verklaring of een goed gesprek.

Wat als ik echt afgewezen word?

Er zijn helaas genoeg situaties te bedenken waarin je ook daadwerkelijk afgewezen wordt. Een echtscheiding. Collega's die over je roddelen. Een kind dat het contact met je verbreekt. Deze dingen laten vaak sporen na in je ziel en komen als je hoogsensitief bent nog eens extra hard binnen.

Erken om te beginnen de pijn die dit doet. Door de pijn toe te laten kun je een begin maken met de verwerking ervan en loop je minder risico dat je verkeerde patronen ontwikkelt om met die pijn om te gaan.

Probeer eerlijk na te gaan wat de kern van de feedback/kritiek is van de ander en of daar wat in zit. Daarmee aan de slag gaan en jezelf eerlijk in de spiegel kijken kan heel pijnlijk zijn, maar helpt je wel groeien.

Ga als het mogelijk is het gesprek aan. Soms is het mogelijk om dingen uit te praten of aan te geven wat bepaald gedrag met je doet of gedaan heeft. Dat kan verhelderend werken of lucht geven. Vind je het moeilijk om het gesprek aan te gaan of ben je bang dat het uit de hand zal lopen? Neem dan iemand mee die als mediator kan werken. Dat hoeft geen professional te zijn, maar kan ook gewoon iemand zijn die door jullie allebei vertrouwd wordt.

Zorg voor een goed sociaal netwerk. Ga niet in je eentje zitten kniezen over deze situatie, maar praat erover met vrienden of familie. Probeer hierbij wel roddel te voorkomen. Ook kunnen vrienden en familie je een spiegel voorhouden of je gewoon even afleiden van je verdriet.

En zorg goed voor jezelf. Als je uitgerust bent of lekker in je vel zit, komt afwijzing minder hard aan.

Zoek hulp

Blijf je last houden van (gevoelens van) afwijzing of de angst afgewezen te worden? Zoek dan hulp. Zeker wanneer de wortel ervan in je jeugd zit, je een complexe scheiding achter de rug hebt of een kind het contact met je verbreekt, is het niet makkelijk om hier zelf uit te komen. Een psycholoog, goede coach of maatschappelijk werker kan je helpen te ontdekken waar precies de angel zit in jouw afwijzingsgevoeligheid, hoe je om kunt gaan met de afwijzing die je ervaart, waar je regelmatig denkfouten maakt en hij of zij kan je helpen om je gevoelens van eigenwaarde te versterken.

Mocht je nu alvast iets willen lezen over de denkfouten die we vaak maken, lees dan vooral de artikelen van Psychologie Magazine die ik in mijn bronnen benoem. En ook de TedTalk over afwijzing is zeer de moeite van het bekijken waard!

Gebruikte bronnen:

• Artikel CoachCenter: Wat is Transactionele analyse?
• Artikel Psychologie Magazine: Hoe afwijzing minder pijnlijk wordt
• Artikel Psychologie Magazine: Ik hoor er niet bij: de pijn van afwijzing
• Tedtalk Jia Jiang: What I learned from 100 days of rejection