'Ik begrijp zelf eigenlijk niet waarom ik nu zo overstuur ben hierdoor', zegt ze. 'Onze band was niet goed genoeg om deze enorme waterval aan emoties te verklaren. Maar nu ze er niet meer is weet ik me geen raad meer, zonder dat ik goed begrijp waarom dat zo is.' Ik praat met haar door over haar leven, over wat ze allemaal al meegemaakt heeft aan verliezen. En laat haar zelf haar conclusies trekken. 'Zou het zo kunnen zijn dat ik nu zo overstuur ben, omdat ik al die andere verliezen in mijn leven nog niet goed verwerkt heb? En dat dit overlijden me daar weer aan herinnert?' Ze slaat de spijker op zijn kop.
Verlies op verlies
In ons leven krijgen we allemaal te maken met verlies. Maar daar waar de één gelukkig 'alleen maar' te maken krijgt met het verlies van ouders die heel oud hebben mogen worden en incidenteel iemand die wat verder weg staat, krijgt een ander te maken met verlies op verlies. Zij verliezen in relatief korte tijd meerdere personen die belangrijk voor hen zijn. Door de veelheid aan emoties is het dan vaak moeilijk om de tijd te nemen om te rouwen. Je zet je schouders er onder, gaat dapper door, het leven is nou eenmaal niet eerlijk. Totdat plotseling de dam doorbreekt en je niet meer verder kunt. Soms is daar een duidelijk aanwijsbare aanleiding voor, zoals in bovengenoemd voorbeeld. Maar soms is die er ook helemaal niet.
Geen tijd om te rouwen
Wanneer je verlies op verlies ervaart is het vaak moeilijk om de tijd te nemen om te rouwen. Dingen moeten geregeld worden, je gezin moet aandacht hebben en op je werk vragen ze zich ook af wanneer je weer aan de slag gaat. Je parkeert je emoties rondom je verlies om te kunnen overleven en maakt je rouwproces niet af. Dat is heel begrijpelijk. Je gaat in de overlevingsstand en dat kun je heel lang volhouden. Totdat je ineens breekt.
Gestolde rouw
Wanneer een rouwproces niet afgemaakt is, spreken we van gestolde rouw. Gestolde rouw kan zich kan zich uiten in zowel psychische als lichamelijke reacties. Psychische reacties kunnen bestaan uit angstklachten, verwarring of een gevoel van machteloosheid. Maar emoties kunnen zich ook omzetten in lichamelijke reacties als alarmsignaal dat er iets niet in orde is. Veelvoorkomende lichamelijke reacties zijn een gevoel van stress, vermoeidheid, slecht slapen, hoofdpijn, een lagere weerstand of buikklachten.
Met je rouw aan de slag gaan
Wanneer je je rouw 'begraven' hebt, omdat je er niet mee aan de slag kon of wilde, is het niet zo verwonderlijk dat diezelfde rouw toch weer aan de bel trekt bij een volgend verlies, al kan het nog zo onbenullig lijken. Doordat je vorige verlies nog niet de aandacht heeft gekregen die het nodig had, zijn je lichaam en geest in de alarmfase blijven staan en dus gaan er gillende sirenes af bij een volgend verlies...en soms is daar zelfs geen volgend verlies voor nodig. Daarom is het belangrijk om ieder verlies in je leven de aandacht te geven die het verdient. Om het in de ogen te kijken, er verdrietig om te zijn, om na te gaan wat het verlies met jou doet en voor jou betekent en om je leven opnieuw vorm te geven. Dat vergt veel tijd, moed en energie. Maar wanneer je het niet doet loop je het risico dat je rouw zich gaat stapelen en het uiteindelijk veel meer tijd en energie gaat kosten.
Hoe kun je met je verlies aan de slag gaan?
Je verlies in de ogen kijken is heel spannend en verdrietig. Er zijn vele verschillende manieren waarop je dat kunt doen. Ik noem er een aantal, in de hoop dat er één tussen zit die bij jou past:
- Verwerk je verdriet op een creatieve manier: Schilder, schrijf, dicht, maak een lied. Probeer daarbij niet teveel na te denken. Er is geen goed of fout hierin. Het belangrijkste is dat jij je gevoel erin kwijt kunt.
- Praat met vrienden: Met praten lucht je niet alleen je hart, maar is je hoofd ook hard aan het werk om woorden te geven aan je emoties. Dat helpt om je gevoelens voor jezelf op een rijtje te zetten en meer overzicht te krijgen. Maar je emoties uiten en daar steun en support voor krijgen uit je omgeving kunnen ook heel helend werken voor je rouwproces.
- Praat met lotgenoten: In gesprek met lotgenoten vind je vaak veel (h)erkenning. Zij benoemen dingen die jou laten zien dat je er niet alleen in staat en dat je niet gek bent. En je ervaart begrip en steun wanneer zij naar jou luisteren.
- Neem afscheid door middel van een ritueel: Heb je het gevoel dat je nog niet goed afscheid hebt genomen van een geliefde, een droom, je baan of je gezondheid? Neem dan afscheid door middel van een ritueel dat bij je past. Schrijf een brief naar de overledene waarin je hem of haar alles zegt wat je nog had willen zeggen. Plant een boom als teken van afscheid én nieuw leven en nieuwe dromen. Gooi een zware steen in het water als teken dat je al je ballast los wilt laten.
- Ga op zoek naar de wortel van heftige emoties: Geen idee waar heftige emoties ineens vandaan komen? Ga dan eens op onderzoek uit of er niet iets achter zou kunnen zitten. Iets wat je ver hebt weg gestopt of een eerder verlies. Ben je christen? Bid dan ook of God je de wortel van je emoties wil laten zien, zodat je daarmee aan de slag kunt.
- Zoek hulp: Heb je het idee dat je emoties een onontwarbare kluwen zijn geworden of kom je er zelf niet meer uit? Zoek dan professionele hulp. Het probleem wordt namelijk alleen maar groter wanneer je dit niet aanpakt. Bij een volgend verlies zullen je emoties waarschijnlijk alleen nog maar meer in de knoop komen te zitten. Vraag een doorverwijzing bij de huisarts of ga zelf op zoek naar een goede rouwtherapeut.
Gebruikte bronnen:
- Boek: Helpen bij verlies en verdriet, een gids voor het gezin en de hulpverlener - Manu Keirse (2017)
- Boek: Handboek rouw, rouwbegeleiding, rouwtherapie, tussen presentie en interventie - Johan Maes & Harriëtte Modderman (red.) (2017)
- Artikel: Als verlies zich stapelt - Nellie Wijffelaars
- Artikel: Vastgelopen rouw - Praktijk van Wissen
- Artikel: Rouwsignalen - Solange Boasman
Reactie plaatsen
Reacties