Rouw bij ongewenste kinderloosheid

'Ik ben maar weer aan de pil gegaan' zei ze. 'Dat eeuwige afwachten of het deze maand dan misschien wél gelukt is en dan iedere keer weer die teleurstelling...dan weet ik liever zeker waar ik aan toe ben.' Ze zit als een gebroken vrouw bij mij op de bank. En ik begrijp zo goed waarom ze deze beslissing heeft genomen. Maar de weg die voor haar ligt zal zwaar zijn. Want nu ze deze beslissing heeft genomen, zal ze ook de tijd moeten nemen om te rouwen om haar ongewenste kinderloosheid. En rouwen om een onvervulde kinderwens doe je je leven lang.

Onzichtbaar verlies

In Nederland blijft ongeveer 20% van de stellen kinderloos. Bijna de helft hiervan heeft hier niet zelf voor gekozen. Ongewenste kinderloosheid is een onzichtbaar verlies. Vaak is er ook sprake van onwetendheid of onhandigheid bij de mensen om je heen. Dat kan het rouwen om een onvervulde kinderwens eenzaam maken. Een onvervulde kinderwens is het afscheid nemen van een droom, van je toekomstbeeld, van al die plannen die je had, van de namen die je al bedacht hebt en de eerste baby-items die je stiekem al in huis had gehaald omdat ze zo schattig waren en je er vanuit ging dat je snel zwanger zou raken. Een onvervulde kinderwens is het leeg blijven van het kamertje dat je in jullie nieuwe huis speciaal voor jullie baby had bewaard. Het is het zien van de kinderen van je broers, zussen en vrienden en weten dat jouw buik leeg blijft. Het is het afscheid van een verlangen naar het voelen bewegen van een baby in jouw buik, een keer een bevalling ervaren, om te weten hoe het is om borstvoeding te geven en nog zoveel dingen meer. Allemaal onzichtbaar voor de buitenwereld, waardoor het voor hen moeilijker wordt om jou op de juiste manier op te vangen, terwijl jij dat zo hard nodig hebt.

Telkens opnieuw geconfronteerd

Wanneer je zelf graag een gezin had willen hebben, is ongewenste kinderloosheid iets waar je telkens weer en op onverwachte momenten mee geconfronteerd wordt. Niet alleen wanneer er in je omgeving een baby geboren wordt, maar ook wanneer je in de IKEA stuit op een stelletje wat de babykamer aan het uitzoeken is. Ook wanneer je tijdens je vakantie al die gezinnen om je heen ziet genieten aan het strand, terwijl jullie maar met z'n tweetjes zijn. Ook wanneer je vrienden trots vertellen over de prestaties van hun kinderen of wanneer je broer voor het eerst opa wordt. Rouwen om een onvervulde kinderwens doe je je leven lang.

Ethische vraagstukken

Wanneer je ongewenst kinderloos blijft, brengt dat niet alleen verdriet met zich mee, maar vaak ook een heleboel vragen waar je niet op zit te wachten. Want hoe ver ga je om die grote wens wel in vervulling te laten gaan? Zijn er grenzen waar je niet overheen wilt gaan, omdat ze voor jou op ethisch vlak te ver gaan? En als dat zo is, hoe voorkom je dan dat je in de choas en wanhoop van emoties toch die grens over gaat? Hoe blijven jij en je partner op één lijn? Wat doe je als alle mogelijkheden in Nederland zijn uitgeput? Wie vertel je over jullie grote verlangen en bij wie houd je je mond? Het zijn  ingewikkelde vragen waar je ineens over na moet denken en waar alleen jij en je partner een antwoord op kunnen geven.

Verschillende vormen van een onvervulde kinderwens

Bij ongewenste kinderloosheid denken we al snel aan de stellen die zo graag een kindje hadden gewild en ondanks dat toch geen kinderen krijgen. Maar er zijn meer vormen van een onvervulde kinderwens. Zo zijn er stellen die vanwege omstandigheden moeten besluiten dat het beter is om geen kinderen te krijgen. Als je mijn blog van twee weken geleden hebt gelezen, weet je dat wij zelf in die categorie vallen. Dit is een zeer moeilijk besluit, wat niet altijd op evenveel begrip kan rekenen vanuit de omgeving. Je hebt niet alleen te dealen met je verdriet om het feit dat je nooit kinderen zult krijgen, maar ook met de vraag 'stel dat we het tóch hadden geprobeerd, wat dan?'. Daarnaast is het soms lastig om om te gaan met de reacties uit je omgeving. Niet iedereen begrijpt de overwegingen die vooraf zijn gegaan aan jullie besluit om geen kinderen te krijgen en dat kan lastige gesprekken en situaties opleveren.

Ook zijn er mensen die wel één of twee kinderen hebben gekregen, maar die zo graag een groter gezin hadden gehad. Hun verdriet stuit vaak op onbegrip. 'Wees blij met wat je al hebt', 'jullie hebben toch al een prachtig exemplaar?', 'er zijn mensen die helemaal geen kinderen kunnen krijgen, dat is pas erg!'. En dus hou je je mond, maar je rouwt om jouw vervlogen dromen voor een groter gezin.

Maar er is nog een groep mensen die vaak ongewenst kinderloos is en waar mijns inziens te weinig aandacht voor is. Dat zijn de singles. Want wanneer je niet de juiste partner tegenkomt, betekent dat meestal ook dat je kinderloos zult blijven. Vaak gaat de aandacht van de buitenwereld alleen uit naar het feit dat je geen partner hebt, maar is er weinig oog voor het feit dat je ook geen kinderen hebt. Voor veel singles is dat een stil verdriet.

Al deze vormen van ongewenste kinderloosheid brengen rouw met zich mee. Maar hoe rouw je om een onvervulde kinderwens? Wat is helpend en wat ook niet? En waar zoek je hulp als het je allemaal even teveel wordt?

Tien tips voor het omgaan met ongewenste kinderloosheid

1. Deel je verdriet: Omdat ongewenste kinderloosheid een onzichtbaar verlies is, is het voor de buitenwereld moeilijk te zien. Daardoor is het voor hen ook lastig om te weten wat jij wanneer nodig hebt. Maak daarom een aantal mensen die je vertrouwt deelgenoot van jouw verdriet, zodat je steun bij hen kunt zoeken op de momenten dat het moeilijk is. Deze tip vind ik zéker belangrijk voor mannen. Vaak is er bij ongewenste kinderloosheid veel aandacht voor de vrouw en minder aandacht voor de man. Maar het verdriet van de man mag er ook zijn! 
2. You're in this together: Het kan best moeilijk zijn om elkaar te blijven vinden in het moeizame traject van ongewenste kinderloosheid. Soms ligt de oorzaak ervan bij één van jullie twee, waardoor je kunt verzanden in stil (zelf)verwijt. Soms is het verlangen naar een kind groter bij de één dan bij de ander, wat voor verwijdering kan zorgen. Blijf praten, blijf elkaar zoeken, blijf investeren in jullie relatie door samen leuke dingen te doen die niets met jullie kinderwens te maken hebben. Praat over jullie gevoel en maak het ook bespreekbaar als de gevoelens rondom jullie kinderwens veranderen. Blijf ervoor kiezen om hier samen doorheen te gaan. En als dat moeilijk wordt, roep dan hulp in.
3. Stel grenzen: Zijn dingen als kinderfeestjes, babyshowers of doop-/opdraagdiensten voor jou (tijdelijk) te pijnlijk? Ga dan gewoon niet. Het is heel begrijpelijk dat ze moeilijk voor je zijn. En het is ook niet raar als het de ene keer prima lukt om naar een babyshower te gaan, maar het een volgende keer te moeilijk is om op kraamvisite te gaan. Blijf daarin dicht bij jezelf, maar probeer als het even kan wél een alternatief te bedenken. Zo kun je in plaats van op kraamvisite te gaan een bijdrage leveren voor een kraammand die je samen met vrienden samenstelt, maar vervolgens langs laat brengen door een ander. Of je stuurt een kaartje naar het jarige kind, in plaats van dat je langs gaat op zijn of haar feestje. Op die manier blijf je wel aangehaakt bij je sociale kring.
4. Neem afscheid van je kinderwens door middel van een ritueel: Een ritueel is een tastbaar moment waarop je heel bewust afscheid neemt van iets en aan iets nieuws begint. Niet voor niets zijn bruiloften, begrafenissen en geboortes vaak omgeven door rituelen. Ze helpen vorm en plek te geven aan de heftige emoties die erbij komen kijken. Zo'n ritueel kun je ook bedenken rondom jullie onvervulde kinderwens. Je kunt bijvoorbeeld een brief schrijven aan het kindje wat jullie nooit gekregen hebben, maar wat o zo welkom was. Of je vouwt een papieren bootje wat je weg laat drijven op een riviertje bij jullie in de buurt, waardoor je letterlijk jullie kinderwens laat varen. Er zijn heel veel verschillende rituelen te bedenken waarmee je afscheid kunt nemen van jullie kinderwens. Kies er eentje die bij jou past. En kom je er niet uit? Dan kan een ervaren coach of therapeut je hierbij helpen.
5. Laat je emoties toe: Het is oké om te rouwen om je onvervulde kinderwens. Je had zoveel dromen, die nu nooit uit zullen komen. Het is ook oké om boos te zijn om het feit dat jullie geen kinderen hebben. Waarom krijgen zoveel (in jouw ogen) ongeschikte ouders wél een kind, terwijl het in jouw leven zo welkom is en zo leeg blijft? Het is oké om bang te zijn voor de toekomst, nu je niet weet hoe die er uit moet zien zonder kinderen. Het is oké om vragen te stellen, ook richting God, over het waarom van dit alles. Zoek mensen waar je deze gevoelens mee kunt delen, zodat zij je op kunnen vangen op de momenten dat het moeilijk is.
6. Rouw om de miskramen of het levenloos geboren kindje dat jullie hebben gekregen: Wanneer je een miskraam of een levenloos geboren kindje krijgt, kan dit een zeer grote impact hebben op je leven. Je had al zoveel dromen voor dit kindje, je had het in gedachten al een naam gegeven, je had de eerste babyspullen al gekocht of het babykamertje zelfs al ingericht...en nu is je buik leeg, je dromen aan diggelen en zul je dit zo gewenste kindje nooit leren kennen. Dat doet heel veel pijn en je hebt het nodig om daarover te rouwen.
7. Ga op zoek naar een andere zinvolle invulling voor je leven: Hiervoor is het wel belangrijk dat je al echt gerouwd hebt om jullie verlies. Anders loop je het risico dat je je verdriet begraaft onder allerlei activiteiten zonder dat er echt ruimte is geweest voor je verdriet, met alle risico's van dien. Maar als je het die ruimte hebt gegeven, ga dan op onderzoek uit hoe je je leven nu in wilt vullen. Misschien wil je voor je carrière gaan? Of je wilt gaan reizen, pleegkinderen in huis nemen, 'tiny' gaan wonen, vrijwilligerswerk oppakken? Alles is prima, zolang je er als koppel samen in kunt staan en bereid bent er samen voor te gaan. Een leven zonder kinderen kan ook een heel waardevol leven zijn!
8. Besef dat rouw om ongewenste kinderloosheid levenslang is: Rouwen om een onvervulde kinderwens doe je je leven lang. Voortdurend komen er situaties langs die jou er aan herinneren dat jij geen kinderen hebt. De kinderen van je vrienden gaan naar de middelbare school, je zus wordt voor het eerst oma, je ziet hoe de mantelzorg wordt verdeeld onder de kinderen... Het zijn allemaal momenten die je pijnlijk kunnen wijzen op het feit dat jij geen kinderen hebt. Het is niet over nadat je het hoofdstuk 'kinderen krijgen' hebt afgesloten. 
9. Betrek God bij je verdriet: God wil graag betrokken worden bij alle aspecten van ons leven. Vertel Hem dan ook over jouw verdriet, maar leg ook al je vragen en (als je die hebt) boosheid bij Hem neer. Hij ziet jou en Hij kent jou. Bij Hem zijn jouw gevoelens veilig.
10. Zoek hulp: Loop je vast in al je gevoelens of begint het te rammelen in jullie relatie? Zoek dan hulp! Praat met mensen in je omgeving die je vertrouwt. Wellicht is er een ongewenst kinderloos stel te vinden in jullie kring dat al verder is in hun proces. Het kan heel helpend zijn om eens het gesprek met hen aan te gaan. Ook kun je je probleem voorleggen bij je arts. Hij of zij kan je doorverwijzen naar een hulpverlener. Of ga zelf op zoek naar een coach. Ik ken twee coaches die je hierbij kunnen helpen. De eerste is Jorien Ouweneel. Zij heeft een coachingspraktijk voor mensen en echtparen die ongewenst kinderloos zijn. Zij is onder andere te horen in de podcast 'Willen jullie geen kinderen?' (een aanrader om te luisteren als je worstelt met ongewenste kinderloosheid!). De tweede is Annemieke van Boxtel. Zij is rouw- en verliesbegeleider en gespecialiseerd in rouw rondom miskramen en levenloos geboren kindjes.

Gebruikte bronnen:

Podcast EO 'Willen jullie geen kinderen?'

Artikel NW-Psychologie

Artikel Freya

Artikel Ongewildkinderloos.nl

Artikel Womeninc,