Betekenis geven na verlies

Wanneer je te maken krijgt met verlies, heb je vaak het gevoel dat je je in drijfzand bevindt. Door het overlijden van een geliefde, het verlies van werk of van gezondheid wordt je identiteit onderuit gehaald. Je was een moeder in blijde verwachting, maar wie ben je nu je een miskraam hebt gekregen? Je was een zeer gewaardeerde collega, maar die rol ben je kwijt nu je met pensioen bent.  Je was iemand op wie iedereen altijd een beroep kon doen, maar nu je thuis zit met een burn out zijn je contacten met de buitenwereld sterk afgenomen.

Leven met een verlies betekent daardoor automatisch dat je opnieuw betekenis moet zien te geven aan je leven. Overtuigingen die je ooit had kunnen nu plotseling gaan schuren. Identiteiten die je hebt gehad, kunnen wegvallen of sterk veranderen. Wie ben je nog na dit verlies? En wat is nog de zin van het leven? 

Je verhaal vertellen

Iedereen kent wel een oma, een oude buurvrouw of een oom die keer op keer hetzelfde verhaal vertelt. Vaak zijn dat levensverhalen over de grote dingen die in het leven van de desbetreffende persoon hebben gespeeld. Hoewel het soms vermoeiend kan zijn als omstander, is het heel goed om mensen keer op keer hun verhaal te laten vertellen en om ook zelf jouw verhaal van verlies te delen met anderen.

Verhalen helpen ons om orde te scheppen in de chaos. Verhalen hebben een begin en een eind nodig. De dingen die je vertelt hebben betekenis voor het verhaal. Jouw verhaal. Ze helpen je om te begrijpen waarom dingen gebeurd zijn of wat ze teweeg hebben gebracht. Ze laten iets zien over hoe je jezelf ziet en wat voor jouw van betekenis is in je leven, wat jij als de rode draad ziet.

Soms zijn dat hoopvolle of troostvolle verhalen: 'Ik verloor mijn dochter aan kanker. Dat heeft ervoor gezorgd dat ik veel meer tijd vrij maak voor de dingen die écht belangrijk zijn in het leven en dat ik ieder jaar de Alpe d'Huez op rijd om geld in te zamelen voor kankeronderzoek.' Soms zijn het ook troosteloze verhalen: 'Het verlies van mijn baan heeft ervoor gezorgd dat ik mijn sociale kring verloor en dat ik vereenzaamde. Ik zit tegenwoordig eigenlijk altijd alleen thuis.' Maar het zijn altijd verhalen die je inzicht geven in de dingen die voor jou belangrijk zijn en waar je mee verder kunt en heling in kunt vinden. In het laatste geval kun je bijvoorbeeld aan de slag gaan met de vraag waar je kwaliteiten liggen (bijvoorbeeld het repareren van apparaten) zodat je opnieuw een zinvolle dagbesteding kunt vinden in het gezelschap van anderen (bijvoorbeeld door als vrijwilliger te gaan werken in een repair café) waardoor het gevoel van eenzaamheid vermindert.

Wanneer jouw verlies een plek krijgt in jouw levensverhaal, geef je daarmee betekenis aan jouw verlies.

Oude antwoorden en opvattingen

Wanneer je iets of iemand verliest, zul je merken dat oude antwoorden en opvattingen over het leven vaak niet meer (goed) passen. Veel dingen die ooit vanzelfsprekend voor je waren, zijn dat nu vaak niet meer. Vroeger vond je carrière maken heel belangrijk, maar nu je partner is overleden zie je daar het belang totaal niet meer van in. Of spannender: vroeger was je er van overtuigd dat je veilig was in Gods hand. Maar nu je kind is overleden ga je ernstig twijfelen aan het bestaan van God.

Dit zijn hele normale reacties bij rouw. En je zult opnieuw op zoek moeten gaan naar antwoorden op voor jou belangrijke levensvragen. Dat kan een heleboel op zijn kop zetten en ook extra rouw met zich meebrengen, omdat oude houvasten ineens niet meer zo'n houvast voor je blijken te zijn. 

Wanneer je verlies geen betekenis kunt geven

Sommige verliezen zijn zo zwaar, onverwacht of rauw dat je er geen enkele betekenis in kunt vinden. Dat hoeft ook niet. Er hoeft geen silver lining of geleerde les of prachtig verhaal te volgen uit jouw verlies. Wat wél belangrijk is, is dat je je leven opnieuw betekenis kunt geven na je verlies. Dat je opnieuw een weg vindt in wat voor jou een waardevolle of betekenisvolle manier van leven is. Soms heeft je verlies daar een bijzondere plek in. Bijvoorbeeld als je ambassadeur wordt voor een stichting die te maken heeft met jouw verlies. Maar soms vind je die betekenis ook buiten jouw verlies om. Door een mooie baan waar jij je energie in kwijt kunt, door waardevolle vriendschappen of door nieuwe antwoorden die je vindt op jouw geloofsvragen.

Wat rouwen vaak is

Uiteindelijk is rouwen vaak het leren leven met vragen waar je geen antwoord op hebt. Een verhaal van veerkracht, over hoe je ondanks alles toch weer een betekenisvol leven vond. En een verhaal over verbinding. Met je geliefden. Met de dingen die voor jou belangrijk zijn in het leven. Wellicht (en dat hoop ik) ook met God. En in het geval van een overlijden gelukkig ook met degene die is overleden. Want hoewel die persoon er niet meer is, mag hij of zij wel een rol blijven spelen in je leven.

Het leven zal nooit meer hetzelfde worden. Maar je hebt er wel op een nieuwe manier betekenis aan kunnen geven.

Gebruikte bronnen:

• Artikel Ik mis je: Betekenis geven aan je leven na een ingrijpend verlies - Lies Nijman
• Artikel Rijksuniversiteit Groningen: Troost is betekenis kunnen geven aan verlies
• Boek: Taal van transitie - Jakob van Wielink & Riet Fiddelaers-Jaspers