In de knoop

Gepubliceerd op 7 januari 2024 om 08:00

Wanneer je aan mensen met een chronische ziekte denkt ben je geneigd om alleen naar het fysieke deel te kijken. 'Hij heeft diabetes en moet insuline spuiten,' of 'zij heeft MS en zit daarom regelmatig in een rolstoel.' Vaak kijkt de maatschappij en de omgeving niet verder dan dat.

Maar wie te kampen heeft met een chronische ziekte weet dat dit ook grote invloed kan hebben op het koppie. Wanneer je chronisch ziek bent loop je een grotere kans op mentale problemen zoals een depressie, angstklachten of een gevoel van eenzaamheid. Niet gek, maar het voelt ook ongelooflijk oneerlijk. Alsof je niet al genoeg op je bordje hebt. 

Hoe kan het dat chronisch zieken een grotere kans hebben op mentale problemen? En wat kun je daaraan doen?

Oorzaken mentale problemen

Exacte cijfers over hoe vaak mentale problemen voorkomen bij mensen met een chronische ziekte heb ik niet kunnen achterhalen. De onderzoeken die gedaan zijn tonen sterk uiteenlopende percentages die veroorzaakt worden door de verschillen in onderzoeksmethoden en onderzochte groep. Maar over één ding zijn alle instanties het wel eens: het percentage chronisch zieken dat te kampen heeft met mentale problemen is hoog.

Dat heeft veel verschillende oorzaken. Allereerst is er de onzekerheid over de toekomst. 'Word ik nog beter?' 'Wat als het erger wordt?' 'Hoe moet ik het allemaal rondbreien met mijn gezin nu mijn gezondheid zo slecht is?' Die onzekerheid gaat vaak gepaard met slaapproblemen en veroorzaakt stress. 

Daarnaast kan een verlies aan gezondheid ook een tsunami aan nieuwe verliezen veroorzaken. Denk aan relatie- en/of seksuele problemen, problemen op het werk en financiële problemen.

Het feit dat je niet langer op je lichaam kunt vertrouwen kan je boos en onzeker maken en in sommige gevallen kun je je lichaam zelfs als vijand gaan zien.

Ziek zijn en pijn kosten je lichaam veel energie, waardoor je vermoeid raakt en je het in je koppie niet meer allemaal bij kunt benen. Een vermoeid koppie heeft over het algemeen niet de neiging om alles van de zonnige kant te bekijken en dingen in het juiste perspectief te zien.

Een zieke stuit nog weleens op onbegrip uit de omgeving. Waarom ziet jouw omgeving wél allerlei gezellige kiekjes op je Instagram, maar kom je niet naar een verjaardag of lukt het je even niet om af te spreken? Daardoor voel je je niet gezien of tekort schieten.

Maar ook binnen de medische wereld en de wondere wereld van uitkeringen en voorzieningen stuit je vaak op onbegrip en soms zelfs onwil. Daarnaast is de medische wereld en het uitzoeken van allerlei andere zaken ook nog eens een doolhof waarin het moeilijk navigeren is.

Je kunt dingen niet meer die je eerst wel kon. Of je kunt de ene dag iets wel wat je de volgende dag niet kunt en andersom. Daardoor word je verdrietig, boos en gefrustreerd.

Soms krijg je te maken met een progressieve ziekte en/of een verminderde levensverwachting.

Je moet zeer tegen je eigen wil aanpassingen gaan doen aan je leven en vaak ook op alle levensgebieden: je werkzaamheden, sociale leven, opvoeding van de kinderen of kinderwens, agendabeheer, manier van vervoeren, huis, manier van eten, manier van kleden, et cetera.

Je kunt te maken krijgen met bijwerkingen van medicatie.

Je moet je zelfbeeld en je toekomstdromen bijstellen.

Deze lijst is niet uitputtend, maar als je chronisch ziek bent zul je ongetwijfeld een aantal van deze punten herkennen in je eigen leven. Het is dan ook geen wonder dat chronisch zieken significant vaker last hebben van mentale problemen.

Wat kun je eraan doen?

'Een chronische ziekte hebben en nooit meer helemaal gezond worden, is eigenlijk door niemand volledig te accepteren' zegt het Trimbos Instituut. Je wordt regelmatig en op vele verschillende manieren geconfronteerd met het feit dat je niet gezond bent en dat is verdrietig. Dat hoef je niet te accepteren. Daar mag je om rouwen. 

Maar er zijn wel een aantal dingen die je kunt doen om mentaal sterker te worden en beter om te kunnen gaan met de achtbaan aan emoties die komt kijken bij het chronisch ziek zijn.

  1. Lees je in over levend verlies: Waar jij doorheen gaat is een vorm van rouw. Alleen heeft deze vorm van rouw geen eind. Het gaat altijd door en je blijft er telkens opnieuw en in iedere levensfase mee geconfronteerd worden. Deze vorm van rouw noemen rouwtherapeuten 'levend verlies'. Lezen over levend verlies kan je helpen om jezelf beter te begrijpen. Ik schreef er eerder deze blog over.
  2. Accepteer dat moeilijke gevoelens bij jouw situatie horen: Dat is niet makkelijk. Ik weet er alles van. Op de dag dat ik deze blog schrijf heb ik een complete off-day. Mijn tranen zitten hoog, mijn stresslevel heeft al voor een aanval van duizeligheid gezorgd en ik vind vandaag gewoon even alles stom. Inmiddels lukt het me meestal (maar zeker niet altijd!!!) om die gevoelens er gewoon te laten zijn. Ik heb niet om deze situatie gevraagd. Mijn ziekte is gewoon vaak zwaar om te dragen. Leuker kan ik het niet maken. Maar ik kan het wel makkelijker voor mezelf maken door niet te vechten tegen de emoties die daarbij horen. Ze mogen er zijn. 
  3. Organiseer hulptroepen: Zorg voor een groepje mensen om je heen die je vertrouwt en waar je van op aan kunt. Stuur hen een appje op momenten dat je het moeilijk hebt. Of vraag of mensen eens in de zoveel tijd voor je willen koken. Neem iemand mee naar afspraken met artsen. Zelf heb ik een groepje vriendinnen die ik kan appen op de momenten dat ik het moeilijk heb (of wij, want uiteraard heeft ook mijn lief het weleens lastig met mijn gezondheid en zorgt het ook weleens voor worstelingen in ons huwelijk). Ik weet dat ze dan voor me zullen bidden en vaak krijg ik hele lieve appjes terug. Dat is gewoon fijn op zulke momenten. Ook al voelt het een beetje als naar lieve woorden vissen, ik voel me dan toch even minder alleen en gezien. Soms is het ook mogelijk om via de gemeente waar je woont aan een maatje te komen met wie je zo af en toe op kunt trekken. En maak je deel uit van een kerkelijke gemeente? Maak dan ook daar duidelijk dat je worstelt met gezondheidsproblemen en vraag eventueel de predikant/wijkouderling/oudsten om voor jou te bidden. We zijn als kerkelijke gemeente aan elkaar gegeven om voor elkaar te zorgen. Ik heb zelf al heel wat maaltijden, kaarten, lieve telefoontjes, gebeden en hulp in de huishouding mogen krijgen met dank aan mijn kerkelijke gemeente. Maar dat vergt van mij wel dat ik open ben. Zij kunnen tenslotte niet aan mijn neus zien wat ik nodig heb.
  4. Praat van je af: In het verlengde daarvan: praat van je af. Naar je partner, je vrienden, je huisarts, je behandelend arts en zoek als het nodig is psychische hulp. Ik heb ook dat laatste meerdere keren gedaan. Het helpt. Echt! En ben je niet zo van het praten? Sport het dan van je af als dat kan. Of geef je gevoelens op een creatieve manier vorm.
  5. Tel je zegeningen: Het helpt je niet om je alleen maar te focussen op je ziekte en alle gevolgen daarvan. Probeer je focus te verleggen van de dingen die je niet hebt naar de dingen die je wél hebt. Een bed om in te liggen, een lieve wijkverpleegkundige, goede medische zorg, een dak boven je hoofd. Hoe moeilijk het ook kan zijn om ziek te zijn, er is nog altijd zoveel om dankbaar voor te zijn.
  6. Weet dat er een wisselwerking is tussen mentaal en fysiek welzijn: Wanneer je je veel zorgen maakt of veel stress in je leven hebt omdat je chronisch ziek bent, kan dat zorgen voor nog meer fysieke klachten. Lichaam en geest zijn nou eenmaal onlosmakelijk met elkaar verbonden. Heb je onverklaarbare fysieke klachten? Zorg dan dat alles goed onderzocht wordt. Maar blijven artsen zeggen dat het een psychische oorzaak heeft? Voel je daar dan niet minder om. Het is verdrietig, maar ook logisch dat al jouw harde knokken rondom jouw gezondheid zoveel van jouw koppie heeft gevergd dat je er nog meer fysieke klachten aan overhoud. 
  7. Beweeg zoveel mogelijk en het liefst buiten: Zowel beweging als buiten zijn hebben een bewezen positief effect op je mentale gezondheid. Is bewegen lastig voor jou? Kijk dan eens met een fysio- of ergotherapeut wat nog wel mogelijk is.
  8. Werk aan je sociale netwerk: Chronisch ziek zijn kan best eenzaam zijn. Ik schreef daar eerder deze blog over. Werk daarom aan je sociale netwerk. Word lid van een patiëntenvereniging (vind je gelijk een hoop (h)erkenning van anderen), ga vrijwilligerswerk doen, versterk je vriendschapsbanden, word lid van online groepen op sociale media. Ook als je chronisch ziek bent zijn er veel manieren te bedenken waarop je je sociale netwerk kunt vergroten. Investeer in vriendschappen door zelf een goede vriend te zijn.
  9. Zoek afleiding: Blijf je maar malen? Zoek dan afleiding. Het heeft geen nut om je gedachten keer- op keer te herkauwen. Je omstandigheden worden er niet beter op en je komt ook zelden op een briljant idee om je problemen op te lossen. Kies er in plaats daarvan voor om jezelf af te (laten) leiden. Zoek een vriendin op, pak een boek, ga even naar het dorp, kijk een leuke film...
  10. Ga niet alleen naar je arts: Neem iemand mee met wie je van tevoren bespreekt wat voor jou belangrijk is en wat je graag wilt bereiken met je bezoek. Deze persoon kan je aanvullen tijdens het bezoek mocht dat nodig zijn en ook op latere momenten ondersteunen. Ook kan deze persoon je helpen met het verwoorden van de mentale problemen waar je tegenaan loopt. Bespreek deze ook vooral met je arts! Als het goed is behandelt je arts jou en niet alleen jouw ziekte. Die mentale problemen horen op dit moment nou eenmaal bij jou. Bovendien kunnen mentale problemen veroorzaakt worden door bijwerkingen van je medicatie óf kunnen ze invloed hebben op jouw ziekteverloop. Bespreken dus! Ze zijn geen teken van zwakte, maar een signaal van het feit dat jij veel te lang veel te sterk hebt moeten zijn.

En daar is 'ie weer, de bonustip: bespreek al je worstelingen vooral ook met God! Hij hoort jou en Hij wil er voor jou zijn. Jouw angst, depressieve gevoelens, zorgen en slapeloosheid kent Hij allemaal allang. Hij houdt van je en wil je hier doorheen dragen. Zelfs als dat voor jou niet zo voelt. Vertel Hem over je boosheid en frustratie als je daar last van hebt. Ook als je boos bent op Hem. God valt niet van Zijn troon als jij boos bent. Het mag. Écht!

 

Gebruikte bronnen:

«   »

Reactie plaatsen

Reacties

Er zijn geen reacties geplaatst.