Hoe voorkom ik dat ik over mijn grenzen ga?

Het lijkt soms een onmogelijke opgave om als HSP'er niet over je grenzen te gaan. Jij ziet vaak de dingen die moeten gebeuren en die door een ander over het hoofd gezien worden. Je merkt het als iemand niet lekker in zijn vel zit. Mensen delen hun verhaal met jou, soms gecombineerd met de opmerking 'jij bent de enige met wie ik dit durf te delen', waardoor je je extra verantwoordelijk voelt. Je ziet hoe je ervoor kunt zorgen dat processen op het werk beter lopen. En je besteed graag wat extra aandacht aan die oude eenzame buurvrouw. Allemaal prachtige eigenschappen, waarmee je het beste uit jezelf én uit je omgeving kunt halen. Maar hoe voorkom je dat je hierin over jouw eigen grenzen gaat?

Je grenzen voelen

De belangrijkste vraag die je jezelf hierin moet stellen is: weet jij waar je grenzen liggen? Ken je de signalen die je lijf geeft als je tegen je grenzen aanloopt? Wat gebeurt er in jouw hoofd op het moment dat de limiet bereikt is? Voor veel hoogsensitieve mensen is dit een moeilijke vraag. Zij hebben het zichzelf aangeleerd om altijd 'aan' te staan voor de mensen om hen heen, maar zijn daarin het contact met zichzelf een beetje kwijtgeraakt. Het is belangrijk om stil te staan bij je lichaam. Wat voel ik? Zit er ergens spanning in mijn lijf? Heb ik last van mijn nek? Heb ik buikpijn? Of hoofdpijn? Ga ik meer zweten? Hoe is mijn stoelgang? Slaap ik nog goed? Ben ik fit of voel ik me uitgeblust? Wanneer het hier niet goed zit, kunnen dit allemaal signalen zijn dat je teveel van jezelf vraagt.

Emotionele grenzen

Voor mensen klaar staan, naar hun verhalen luisteren en zorgen voor de noden die je om je heen ziet is prachtig. Maar het vraagt emotioneel ook veel van je. Weet jij wanneer voor jou emotioneel de grens bereikt is? Wat er dan gebeurt in jouw gedrag? Krijg je bijvoorbeeld een korter lontje? Wil je niets liever dan alleen zijn? Zitten de tranen hoog? Ga je meer piekeren? Wordt je concentratie slechter? Ook dat zijn signalen waaraan je kunt merken dat je op de rem moet trappen.

Ken jezelf

Wat goed helpt in het (leren) kennen van je grenzen is het (leren) kennen van jezelf. Weet je hoe je in elkaar steekt? Waar word je vrolijk van? En waar word je verdrietig van? Waar ben je heel goed in? Wat kun je beter over laten aan anderen? Waar doe je energie van op? En waar loop je op leeg? En zijn er misschien ook dingen waar je wel heel goed in bent, maar waar je energie op verliest? Wanneer je deze dingen van jezelf weet, is het makkelijker om je eigen grenzen te leren (her)kennen en je zoveel mogelijk te beperken tot de dingen waar je goed in bent én energie uit haalt.

Vraag het je omgeving

Een andere manier om te ontdekken waar jouw grenzen liggen, is om eens aan je omgeving te vragen hoe zij merken dat jouw grens bereikt is. Misschien zien ze dat je vaker je telefoon pakt of sneller iets te snoepen. Of het valt hen op dat je kortaf wordt of je vaker terugtrekt. Door aan je partner of vrienden te vragen waaraan zij zien dat het even minder lekker met je gaat, word je jezelf meer bewust van patronen die je misschien niet helemaal duidelijk waren. Zo kun je makkelijker je eigen grenzen herkennen.

Tips voor het omgaan met je grenzen

Ik hoop dat je door het lezen van bovenstaande beter leert aanvoelen waar jouw grenzen liggen. Maar dan ben je er nog niet! Want je moet niet alleen weten waar jouw grenzen liggen, maar ook hoe je, met jouw zorgzame hart, voorkomt dat je er overheen gaat of dat je volledig leegloopt als je er wél overheen gaat. Daarom een paar tips die je hopelijk helpen om sneller op de rem te trappen.

1. Las micro-pauzes in: Stop meerdere keren per dag even met waar je mee bezig bent, om te voelen hoe je in je lijf zit. Voel je ergens spanning of pijn? Waar voel je dat? Voel je je ontspannen? Vrolijk? Bang? Verdrietig? Wees je bewust van wat er in je lichaam gebeurt, zodat je je lijf leert kennen.
2. Zet ervaren grenzen om in actie: Voel je dat voor jou de grens bereikt is? Neem dan 10 minuten pauze om te bedenken wat jij nodig hebt en hoe je meer ruimte voor rust kunt creëren vandaag. Misschien kun je eten bestellen in plaats van koken? Kan de buurvrouw de kinderen van school halen als ze toch haar eigen kinderen haalt? Moet die was echt vandaag, of kan het ook morgen? Kun je een klus op je werk delegeren? Kun je even een ommetje gaan lopen om bij te tanken? Kan je baas een noise-cancelling koptelefoon vergoeden, zodat jij minder overprikkeld raakt op je werk? Er is vaak maar een kleine aanpassing nodig om meer lucht te creëren.
3. Creëer een pauze na een vraag: Voor je het weet heb je in je enthousiasme weer 'ja' gezegd op een verzoek om het één of ander en vraag je je de terugweg in de auto gestrest af hoe je daar in vredesnaam tijd voor gaat vinden. Creëer een natuurlijke adempauze door op ieder verzoek wat je krijgt te antwoorden met: 'Ik wil daar even over nadenken' of 'Ik kom daar bij je op terug'. Zo geef je jezelf de tijd en ruimte om de voors en tegens goed af te wegen. Wil iemand persé nu een antwoord? Antwoord dan 'nee'.
4. 'Nee' zeggen tegen het één is 'ja' zeggen tegen het ander: Realiseer je dat je met 'nee', niet alleen maar 'nee' zegt tegen iets. Door 'nee' te zeggen tegen het vervoeren van het voetbal-elftal van je dochter, creëer je ruimte voor je huishouden. Door 'nee' te zeggen tegen die promotie op je werk, zeg je 'ja' tegen je gezin. Door 'nee' te zeggen tegen een verzoek om hulp van iemand, zeg je 'ja' tegen oplaadtijd voor jezelf.
5. Accepteer dat je hoogsensitief bent: Hoogsensitieve eigenschappen zijn, mits goed ingezet en gemanaged, prachtige eigenschappen. Maar je kunt ze niet goed inzetten of managen als je niet accepteert dat je hoogsensitief bent. En juist dan wordt het een zwakte. Want wanneer je het niet accepteert, zul je sneller geneigd zijn om over je grenzen te gaan, met alle gevolgen van dien...
6. Vraag jezelf af: 'Moet ik dit nu doen?': Stel jezelf die vraag vijf keer en leg daarbij iedere keer de klemtoon op een ander woord. 'Moet ik dit nu doen?' (of kun je het ook prima laten?), 'Moet ik dit nu doen?' (of is iemand anders ook prima in staat om dit te doen?), 'Moet ik dit nu doen?' (of moet je je prioriteiten anders stellen?), 'Moet ik dit nu doen?' (of kan het ook prima morgen, of volgende maand, of volgend jaar?) en 'Moet ik dit nu doen?' (of is het wijzer om het niet te doen?).
7. Plan extra tijd in je agenda: Veel afspraken en taken kosten uiteindelijk meer tijd dan we van tevoren inschatten. Plan dus iedere dag wat tijd in voor taken die uitlopen, zodat je in alle rust je taken af kunt ronden en een reëel beeld hebt van hoeveel tijd iets kost. In het 'slechtste' geval heb je tijd over.
8. Plan tijd voor jezelf in je agenda: Als je geen tijd voor jezelf in je agenda zet, zal die tijd al snel gevuld worden door andere dingen, die nuttiger lijken, maar het niet zijn. Je hebt die tijd écht nodig! Bovendien maakt een afspraak met jezelf in je agenda het makkelijker om 'nee' te zeggen tegen andere dingen. 'Sorry, dan kan ik niet. Dan heb ik al een afspraak staan.' Plan deze tijd zéker in na afspraken of periodes waarvan je weet dat die je veel zullen kosten. En als je dan toch bezig bent...zet ook leuke afspraken met je partner in je agenda, zodat er ook voldoende tijd overblijft voor jou en je partner.
9. Slik niet zomaar een pijnstiller bij pijn: pijn is een signaal van ons lichaam dat er ergens iets niet goed zit. Dat we op de rem moeten trappen en tijd moeten nemen om te herstellen. Het is een natuurlijke grens die ons lichaam aangeeft. Door een pijnstiller te slikken en door te gaan waar we mee bezig zijn, negeer je deze grens. Pak in plaats van een pijnstiller de rust die je lichaam nodig heeft. Deze tip geldt uiteraard NIET als de pijn veroorzaakt wordt door een ziekte of aandoening! En houdt de pijn langer aan dan je mag verwachten? Ga dan even langs de huisarts om te checken of er niet meer aan de hand is. 
10. Kijk niet naar wat de mensen om je heen (lijken te) kunnen: Jij bent je eigen unieke jij, met je eigen prachtige gaven en talenten. En je bent er verantwoordelijk voor dat je daar goed mee omgaat. Als anderen meer lijken te kunnen dan jij, is dat prima. Maar het is niet reëel om jezelf met hen te vergelijken. De één kan nou eenmaal meer dan de ander. Dat is niet goed of fout, maar gewoon anders. Bovendien heb je geen idee in welke mate zij over hun grens gaan of hoeveel tijd zij nemen om goed uit te rusten. Kijk naar wat je wél kunt en zet dat in op jouw eigen unieke manier.

Consequenties voor je omgeving

Veel HSP'ers vinden het moeilijk om zich aan hun grenzen te houden, omdat ze graag willen dat het goed gaat met hun omgeving. Maar dat is juist een extra argument om goed voor jezelf te zorgen. Want wanneer jij over je grenzen gaat, heeft dat niet alleen consequenties voor jou zelf, maar ook voor de mensen van wie je houdt. Zij worden de dupe van de fouten die jij maakt door je vermoeidheid, moeten de woede-uitbarsting ondergaan omdat jij te ver over je grenzen bent gegaan of zullen je moeten troosten, omdat je het allemaal even niet meer weet. Dus...als je moeite hebt om voor jezelf te kiezen, weet dan dat je door voor jezelf te kiezen, ook voor de mensen om je heen zorgt.

Over je grenzen gaan is niet persé fout

We horen altijd dat je je goed aan je eigen grenzen moet houden. Maar over je grenzen (laten) gaan is niet persé fout. Je kunt er ook door groeien of anderen mee helpen die echt heel erg omhoog zitten. Sommige dingen moeten gewoon gebeuren. Soms loopt het nou eenmaal anders dan je van tevoren had ingeschat. Soms zie je plotseling een zorg waar je op dat moment wat aan kunt doen. Het belangrijkste is dat je je er bewust van bent dat je over een grens gaat, dat dit (als het even kan) een bewuste keus is en dat je daarna voldoende hersteltijd inruimt om weer bij te komen.