Omgaan met conflicten

Op een goede manier omgaan met conflicten is voor de meeste mensen al een uitdaging. Maar wanneer je hoogsensitief bent komen daar vaak nog een paar extra uitdagingen bovenop. Welke uitdagingen zijn dat? Hoe kun je omgaan met conflicten als je ze het liefst vermijdt? Wat als je emoties de overhand nemen? En hoe zorg je ervoor dat je een conflict zo goed mogelijk door komt?

Extra uitdagingen

De extra uitdagingen waar je als hoogsensitieve persoon (HSP) mee te maken krijgt in conflicten, spelen zowel voor, tijdens als na een conflict.

HSP voelen onderhuidse spanningen vaak al aan voor er een conflict ontstaat. Soms zelfs al voor de ander doorheeft dat hij zich ergens aan irriteert of dat hij niet lekker in zijn vel zit. Dit kan een voordeel zijn, omdat een HSP vaak ook goed doorziet wat er nodig is om ervoor te zorgen dat een situatie verbetert. Op die manier kan een conflict nog weleens voorkomen worden. Maar het kan ook een nadeel zijn. Bijvoorbeeld omdat je die onderhuidse spanningen niet goed kunt duiden of er woorden aan kunt geven, waardoor je er zelf onrustig van wordt en de boel juist sneller escaleert

Daarnaast kan overprikkeling veel invloed hebben tijdens een conflict. Wie overprikkeld is, loopt het risico te emotioneel te reageren waardoor sneller conflicten ontstaan en ze ook sneller een vervelende wending kunnen nemen. Of je klapt juist helemaal dicht omdat je overprikkeld bent en laat daardoor over je grenzen lopen.

En na een conflict loop je als HSP het risico dat je er nog heel lang over aan het herkauwen slaat. Dat komt omdat één van de kenmerken van hoogsensitiviteit een diepgaande verwerking van prikkels is. Een conflict komt bij jou harder binnen dan bij mensen die niet hoogsensitief zijn. Je kauwt en herkauwt alles wat er gezegd is en hebt de neiging om je dingen teveel aan te trekken. Ook zorgt een conflict bij HSP voor extra veel stress, waardoor je uit balans kunt raken.

Egel of neushoorn

In een cursus die mijn lief en ik jarenlang hebben gegeven aan stellen die zich goed wilden voorbereiden op hun huwelijk, werd ook het onderwerp 'goed omgaan met conflicten' behandeld. Bij dit onderdeel werd de vraag gesteld of je een egel of een neushoorn bent als het om conflicten gaat.

Wanneer een egel geconfronteerd wordt met gevaar, rolt hij zich op tot een bolletje en zet zijn stekels uit. Wanneer een neushoorn geconfronteerd wordt met gevaar, stormt hij recht op zijn doel af met zijn hoorn in de aanslag.

Als je weet op welke manier jij geneigd bent om te reageren, weet je ook beter waar jouw valkuilen liggen en hoe je daar mee om kunt gaan.

Egel

Veel HSP zijn conflictvermijdend. Het allerliefst voorkom je dan gewoon conflicten. Dat heeft voordelen, want het scheelt je veel tijd en energie. Maar ook nadelen, want daarmee loop je het risico dat mensen over jouw grenzen gaan wat je uiteindelijk weer tijd en energie kost. 

En als er dan een conflict ontstaat klappen veel hoogsensitieve personen dicht. Dan rol je je op tot een spreekwoordelijk bolletje en wacht je tot de storm is overgewaaid. Vaak weet je pas achteraf wat je had willen zeggen en steek je in je hoofd nog urenlang de preek af die je eigenlijk had willen afsteken, maar waartoe je niet in staat was omdat je overweldigd was door wat er gebeurde. Daarbij loop je het risico dat de stekels nog weken- en soms zelfs jarenlang blijven zitten. Een conflict wordt niet goed afgerond, waardoor je in de daarop volgende weken en maanden stekelig blijft reageren op de persoon in kwestie, terwijl die het conflict vaak allang achter zich heeft gelaten en niet begrijpt waarom je nu zo stekelig reageert. Hiermee loop je het risico op een nieuw conflict.

Neushoorn

Maar sommige HSP gaan in een conflict ook helemaal los. Je dendert recht op je doel af in één grote emotionele uitbarsting. Je uit je emoties wel, maar loopt het risico dat je onderweg van alles meeneemt op je hoorn. Je eindigt soms met argumenten en uitspraken waarvan je zelf ook niet meer begrijpt wat die er nou mee te maken hebben en hoe je hier nou toch beland bent. In plaats van dat je op een nuchtere manier een conflict uitpraat, loop je nu het risico dat je mensen om je heen beschadigt en jezelf erbij. Want omdat je gebeurtenissen diepgaand verwerkt en achteraf nog uitvoerig overdenkt, kun je jezelf veel kwalijk gaan nemen wat je gevoel van eigenwaarde niet bepaald ten goede komt.

Ben jij een egel of een neushoorn als het om conflicten gaat? Sla je dicht, trek je je in jezelf terug. Heb je de neiging om achteraf stekelig te blijven reageren op de persoon in kwestie? Of trek je alle registers open en laat je de ander weten dat jij niet blij bent? Of ben je een combinatie van beiden?

Hoe kan ik beter met conflicten omgaan?

• Ken jezelf: Weet wat conflicten met jou doen, waar jouw risico's liggen en wat jij nodig hebt om op een goede manier door een conflict te komen. Dat kan helpen om beter met een conflict om te gaan en valkuilen te vermijden.
• Choose your battles: Als het enigszins mogelijk is, kies er dan bewust voor welke dingen je de moeite van een (mogelijk) conflict waard vindt en welke zonde van je energie zijn. Als het je lukt om even afstand te nemen van de situatie, zul je vaak zien dat veel irritaties die moeite niet waard zijn. Of dat de oorzaak van een irritatie makkelijk op een andere manier verholpen kan worden of vooral bij jou ligt. Ik maak weleens mee dat mensen dingen zeer stellig beweren die ik met een paar zinnen feitelijk kan weerleggen. Maar sommige beweringen zijn de moeite van het conflict niet waard. En sommige mensen zijn zo overtuigd van hun eigen gelijk dat er tegenin gaan vergeefse moeite is en alleen maar leidt tot frustratie. Die gesprekken ga ik dus gewoon niet aan. Zonde van mijn tijd en energie.
• Als je conflictvermijdend bent: Soms kan het gebeuren dat je een conflict niet aangaat omdat je het niet durft. Terwijl het onderwerp van conflict voor jou wél belangrijk is. Bedenk goed voor jezelf wat de reden is dat je een conflict niet aangaat. Is het de moeite niet waard? Dan moet het ook niet zo moeilijk zijn om het los te laten en verder te gaan met je leven. Maar is het voor jou wel belangrijk? Denk dan na over waarom je het conflict niet aangaat. Waar ben je bang voor? Wat zijn de consequenties voor jezelf en eventueel ook voor anderen als je deze confrontatie niet aangaat? En wat heb je nodig om deze confrontatie wel aan te durven gaan? 
• Wanneer je een conflict aan ziet komen: Schrijf van tevoren dingen op. Wat is voor jou het probleem? Wat zou voor jou de beste oplossing zijn? Tot welk compromis ben je bereid? Bespreek de situatie met iemand die je vertrouwt. Zijn er dingen die je over het hoofd ziet of waar je zelf je gedrag in aan zou kunnen passen zonder jezelf daarmee te verliezen? Oefen als het even kan van tevoren het conflict met iemand die je vertrouwt. En realiseer je dat een conflict vaak milder verloopt dan je je van tevoren inbeeldt. Dat kan aan de voorkant alvast wat lucht geven. Geef ook je grens aan vlak voor een eventueel conflict: 'Ik denk dat het verstandig is om hier op een later moment op terug te komen, want ik merk dat het me op dit moment teveel raakt.'
• Wanneer je je plotseling in een conflict bevindt: Probeer dingen niet persoonlijk te maken, zowel niet richting de ander als richting jezelf. Benoem vanuit de ik-persoon waar je tegenaan loopt. 'Ik kan me lastig concentreren op mijn werk als er om mij heen veel geluid is', in plaats van 'jij bent de hele dag door aan het praten en houdt met niemand rekening'. Houd het ook bij jezelf en haal er geen anderen bij in de categorie 'en ik ben niet de enige die dat vind!'. Merk je dat emoties of overprikkeling te hoog oplopen? Zorg dan voor een time-out. Ga even naar het toilet of zeg iets als: 'Ik wil hier graag goed op reageren en heb even tijd nodig om na te denken. Ik kom hier op een later moment bij je op terug.'
• Als het conflict al achter de rug is: Reflecteer op een eerlijke manier op wat er gebeurde. Waar had je zelf dingen anders kunnen doen? Wat had jou geholpen om beter door dit conflict heen te komen? Is er nog iets nodig om weer goed door één deur te kunnen met de persoon in kwestie? Wat heb jij nu nodig, los van de ander, om weer verder te kunnen? Soms is het nodig om excuses aan te bieden. Houd het dan kort en simpel: 'Het spijt me. Ik had niet zo emotioneel mogen reageren.' Ik besef dat dit allemaal tips zijn die alleen jou aangaan, terwijl naar jouw idee het grootste probleem toch echt bij de ander lag. Maar het probleem is: jij kunt de ander niet veranderen. Jij kunt alleen jezelf en hoe jij met dingen omgaat proberen te veranderen. Vaak is het mogelijk om een conflict ook achteraf te bespreken met de persoon in kwestie. Analyseer dan samen: wat gebeurde hier nou precies? Waar deed het bij jou pijn? Waar deed het bij mij pijn? En hoe kunnen we elkaar nu weer vinden?
• Schrijf van je af: Schrijven kan helpen om je gedachten op een rijtje te zetten en dingen los te laten. Beschrijf feitelijk wat er gebeurde, daarna wat het met jou deed, welke invloed dat had op hoe jij reageerde, hoe jullie uit elkaar zijn gegaan en eventueel wat er voor jou nog nodig is om weer samen door één deur te kunnen of om weer verder te kunnen.
• Praat erover: Erover praten met iemand die je vertrouwt heeft dezelfde functie. Een ander kan jou helpen dingen in perspectief te zien en dingen los te laten. Praat er bij voorkeur over met een persoon die volledig buiten de situatie staat, zodat je én een objectieve kijk van de ander kunt verwachten én de valkuil van roddel omzeilt.
• Zelfzorg: Zorg goed voor jezelf. Wie goed slaapt, lekker naar buiten gaat en zorgt voor voldoende beweging en gezond eten zit vaak lekkerder in zijn vel. En wanneer je lekkerder in je vel zit, kijk je vaak ook anders naar conflicten. Daarnaast kan zelfzorg ook betekenen dat je jezelf streng toespreekt. Soms is het nodig om even goed in de spiegel te kijken, er bij jezelf op aan te dringen om iets los te laten (uit ervaring weet ik dat jezelf daar één keer op aanspreken vaak niet genoeg is), je eigen aandeel te erkennen in een conflict en te werken aan je eigen ontwikkeling om in de toekomst nieuwe conflicten te voorkomen.
• Hecht netjes af: Wanneer een conflict niet goed uitgesproken is, loop je het risico dat hij nog na blijft modderen. Neushoorns raken hun woede en frustratie vaak wel in één keer kwijt, maar egels hebben de neiging om nog lang na het conflict wat stekelig te reageren of zelfs bitter te worden. Soms zelfs als na een conflict ook nog een gesprek is geweest om alles uit te spreken. Als je dat bij jezelf merkt, ga dan na waar de pijn zit. Want meestal zit de pijn dan niet in dit conflict zelf. Wellicht voert hij terug op eerdere situaties waarin je je niet gezien en begrepen voelde? Of op een eerder conflict met iemand anders rond hetzelfde onderwerp? Pluis het uit en probeer dit conflict daar los van te zien. De ander kan er niks aan doen dat voor jou nog een heleboel extra bagage uit je verleden meespeelt.
• Vergeef: Ik weet het, er wordt soms (zeker in de christelijke wereld) te snel over vergeving gesproken. Maar vergeven zorgt ervoor dat jij verder kunt met je leven en dat je niet blijft hangen in wat jou is aangedaan. Eerder schreef ik deze blog over de vraag wat vergeving jou oplevert.
• Mediation: Blijft een conflict sudderen en is het dermate belangrijk voor je dat het je dagelijks functioneren beïnvloedt? Ga dan op zoek naar een derde, neutrale persoon die voor jullie de rol van mediator kan vervullen. Dit kan een bekende zijn, maar ook een coach, therapeut, psycholoog of een professionele mediator.
• Bid: En dan nog een tip voor de christenen onder jullie: leg het conflict ook voor God neer. Vertel Hem wat jou pijn gedaan heeft en vraag Hem of Hij jou wil laten zien hoe Hij de situatie ziet. Vraag Hem om wijsheid hoe je nu verder moet gaan en vraag Hem of Hij jouw pijn weg wil nemen.

Gebruikte bronnen:

• Artikel De Steven: Conflicten en spanningen
• Cursus: Premarriage Course